Ludo ergo sum - KULTura grania

Dziś przedstawię Wam pewną ciekawą i zarazem kontrowersyjną koncepcję. Zastanowimy się mianowicie, w jakim stopniu granie samo w sobie przypomina religię albo kult. Innymi słowy, jakie cechy wspólne mają te dwa zjawiska?

Marzena Falkowska

26 maja 2007 20:00

Cykl Ludo ergo sum ma już ponad miesiąc, więc dziś na początek pozwolę sobie na małe podsumowanie. Tak jak zapowiadałam w pierwszej części, w tekstach tych próbuję spojrzeć na (pop)kulturę grania z nieco szerszej perspektywy w myśl zasady, że gracz to człowiek, który lubi poszerzać horyzonty i nie boi się myśleć nieszablonowo. Wymądrzam się więc od pięciu tygodni specjalnie dla Was ;) – z różnym skutkiem, o czym nie krępujecie się pisać w komentarzach. I bardzo dobrze. Dziękuję zarówno za pozytywne opinie, jak i negatywne (nawet te zjadliwe). W każdym razie czuję się w obowiązku odnieść się szczególnie do jednej uwagi, która powtarzała się już parokrotnie – mianowicie, że jest za krótko. Cóż ja na to? Jasne, że każdy z poruszanych tematów nadaje się na kilku(nasto)stronicowy artykuł, ale nie taki był cel i zamierzenie tego cyklu. Idzie nie tyle o wyczerpujące opisanie danego zagadnienia, co o jego lekkie nakreślenie, zasygnalizowanie, połączone z dozą osobistego tonu i zaproszeniem do refleksji. Ot, w sam raz dla growych geeków, którzy akurat w sobotni wieczór nie mają nic lepszego do roboty ;)

OK, dość tego tłumaczenia, najwyższy czas przejść do naszego dzisiejszego tematu. A będzie nim ni mniej ni więcej tylko religia. Skoro było już między innymi o seksie, to dlaczego nie poświęcić dla odmiany nieco uwagi sferze duchowej? Tych jednak, którzy obawiają się, że będę analizować religijne motywy w grach albo tłumaczyć, jak używać elektronicznej rozrywki do nawracania, mogę uspokoić. Nie tym razem. Dziś przedstawię Wam pewną ciekawą i zarazem kontrowersyjną koncepcję. Zastanowimy się mianowicie, w jakim stopniu granie samo w sobie przypomina religię. Innymi słowy, jakie cechy wspólne mają te dwa zjawiska?

Zacznijmy po akademicku, jak Pan Bóg (nomen omen) przykazał – od definicji. Według niezawodnej Encyklopedii Powszechniej PWN, „religię bada się jako strukturę złożoną z doktryny (wierzenia dotyczące genezy, struktury i celu istnienia człowieka i świata), kultu (praktyki związane z tymi wierzeniami) oraz organizacji (instytucje kształtujące świadomość religijną i formę życia religijnego wyznawców)”.

Czy w społeczności graczy występują te elementy? Sprawdźmy. Po pierwsze, doktryna. Jeśli dokonamy stosownej podmiany w odnoszącym się do niej fragmencie definicji, okaże się, że istnieją wierzenia dotyczące genezy, struktury i celu istnienia świata elektronicznej rozrywki. Każdy szanujący się gracz ma swoje zapatrywania na kwestie takie jak na przykład najważniejsze wydarzenia i tytuły w historii branży, wyższość jednych gier lub platform nad innymi czy przynależność gatunkowa danych produkcji – jednym słowem, swoją doktrynę. Jeśli pewna grupa graczy ma podobne zapatrywania, wówczas tworzą pewien odłam (analogia z religią oczywista) i są gotowi bronić wyższości swoich racji nad innymi. Konflikt konsolowców z pecetowcami najlepszym tego przykładem. Niektórzy popadają w skrajny fanboizm, który przyrównać można do fanatyzmu religijnego.

Ludo ergo sum - KULTura grania - ilustracja #1

Kościół Świętego Linka? Dlaczego nie? Historia religii zna już znacznie bardziej niedorzeczne wyznania.

Dalej mamy kult, czyli „cześć oddawaną (...) świętym postaciom, symbolom i przedmiotom sakralnym”. W przypadku świata gier mogą być to konkretni twórcy lub tytuły. Postaci takie jak Shigeru Miyamoto czy Hideo Kojima otaczane są w pewnych kręgach niemal nabożną czcią, a fani spijają im słowa z ust. Serie pokroju Final Fantasy czy Zeldy mają swoich oddanych wyznawców, którzy z żarem godnym wojowników wyruszających na krucjatę bronią swoich ukochanych gier, kiedy zdarzy się na przykład, że recenzent wystawi im ocenę nieco niższą od maksymalnej. Czy z takim kultem mamy do czynienia na naszym polskim podwórku? Raczej nie. Ale dam głowę, że gdyby okazało się (sytuacja czysto hipotetyczna), że czwarty Gothic albo piąty Elder Scrolls ma być w zamyśle twórców, dajmy na to, konkurencją dla Simsów albo nie ukazać się na peceta, określenia takie jak „profanacja” i „szarganie świętości” padałyby często.

Trzecim elementem definicji jest organizacja. Mało kto zaprzeczy, że gracze to pewna wspólnota, która posiada własną mitologię, rytuały i język, niedostępne dla niewtajemniczonych. Przykłady? Na mitologię składają się choćby opowieści i żarty krążące w środowisku od lat, takie jak odkładana w nieskończoność premiera Duke Nukem Forever czy plotka o tym, że miliony egzemplarzy E.T. the Extra-Terrestrial,uważanej za najgorszą grę wszechczasów, zostały zalane cementem na pustyni w Nowym Meksyku. Growy rytuał to na przykład wielogodzinne sesje LAN w gronie znajomych albo proces odpakowywania nowiutkiej gry lub konsoli, który dla niektórych jest przeżyciem porównywalnym z misterium. O języku dla wtajemniczonych nawet nie wspominam, bo jaki nie-gracz połapie się w tych wszystkich FPS-ach, FPP-ach, RTS-ach i innych MMORPG-ach? To wszystko daje poczucie wspólnoty i przynależności, charakterystyczne przecież dla każdego wyznania.

Nie, nie będę wyciągać żadnych wniosków i nie napiszę, że granie to forma świeckiej religii, bo po co naginać fakty? Nie zamierzam urażać niczyich uczuć, poza tym każdy z was ma zapewne własne zdanie na ten temat. Wyrażę tylko skromną nadzieję, że nikt powyższych wywodów nie raczył potraktować ze śmiertelną powagą...