Seria gier Crusader Kings
Seria złożonych gier strategicznych, w których kierujemy działaniami wybranego europejskiego rodu w epoce średniowiecza i na przestrzeni kilku pokoleń zdobywamy coraz większe wpływy. Za stworzenie cyklu, będącego swojego rodzaju spin-offem serii Europa Universalis, odpowiada Paradox Development Studio. Wydawcą pierwszej części była firma Strategy First, a każdej następnej Paradox Interactive.
Pierwsza odsłona serii Crusader Kings, znana również jako Europa Universalis: Mroczne Wieki, została wydana w 2004 roku i stanowiła prolog do Europa Universalis II z 2001 roku. Jej akcja zaczyna się w roku 1066, a kończy w 1419, czyli tuż przed rozpoczęciem drugiej z wymienionych gier. Z tego względu twórcy umożliwili przekonwertowanie zapisów z jednego tytułu do drugiego, by gracze mogli kontynuować rozpoczętą rozgrywkę w późniejszej epoce. Mapa Crusader Kings obejmuje całą Europę i sięga aż do Uralu, Persji i północnej Afryki. Rozgrywka kładzie nacisk na rozszerzanie strefy wpływów naszego rodu i zwiększanie jego prestiżu, co odróżnia tytuł od Europa Universalis, gdzie skupialiśmy się na rozwoju własnego państwa.
Na kontynuację gracze czekali osiem lat. W roku 2012 na półki sklepowe trafiło Crusader Kings II: Mroczne Wieki, rozwijające formułę pierwszej części zarówno w zakresie rozgrywki dla pojedynczego gracza, jak i zabawy wieloosobowej. Znacznie rozbudowano aspekt psychologiczny występujących w grze postaci, dzięki czemu otrzymali oni własną osobowość, ambicje i cele, do których dążą. Z tego względu przed każdym wypowiedzeniem wojny musimy się upewnić, że podlegająca nam szlachta na pewno poprze nas w nadchodzącym konflikcie. Rozgrywkę w CK2 możemy zacząć pomiędzy 1066 a 1337 rokiem, a koniec kampanii przypada na rok 1453. W jej trakcie możemy brać udział w wyprawach krzyżowych, a także rozwijać relację z Kościołem czy nawet ustanawiać własnych antypapieży.
Crusader Kings III ujrzało światło dzienne w 2020 roku. Mapa rozgrywki została powiększona o kolejne regiony w Afryce Środkowej i Indiach, a mechaniki rozwinięte o dodatkowe możliwości prowadzenia dyplomacji i podejmowania działań względem występujących w grze postaci. Sami twórcy uznali CK3 za zwykłą ewolucję i już podczas jej tworzenia zapowiadali dużo podobieństw do poprzednich odsłon.
Trzy główne części serii są znane z ogromu mechanik rządzących rozgrywką, co czyni ją wyjątkowo czasochłonną do opanowania. Jednocześnie twórcy dali radę zaprojektować przejrzysty interfejs, w którym łatwo znaleźć poszczególne funkcje. Służą one do pomnażania majątku naszej dynastii, rozwoju wojska, zdobywania wpływów, prowadzenia dyplomacji z innymi frakcjami, organizowania tajnych działań naszych agentów, kontrolowania społeczeństwa i wielu innych. W trakcie rozgrywki mamy pełną swobodę działań i nie jesteśmy ograniczani żadnymi misjami czy wątkiem fabularnym. Kampanię możemy przechodzić zarówno w pojedynkę, jak i w trybie multiplayer.
W celu urozmaicenia zabawy możemy kupić liczne dodatki DLC rozszerzające podstawowe wersje gier o nowe opcje, frakcje i tereny. Gry z serii Crusader Kings są również bardzo podatne na modowanie. Fani stworzyli do nich mnóstwo własnych rozszerzeń, zmieniających zasady czy balans rozgrywki, lub nawet wprowadzających całkiem nowe światy (Śródziemie, Tamriel, Westeros itp.).
Oprócz trzech podstawowych części, w skład serii Crusader Kings wchodzi również przygodowy spin-off wydany na urządzenia mobilne, Crusader Kings: Chronicles. Gra opowiada o konflikcie pomiędzy Anglikami i Szkotami, a głównym bohaterem jest młody szlachcic Guy de Rose. Odziedziczył on potężny zamek, który musi obronić przed zakusami pewnego bezwzględnego rycerza. Tytuł należy do segmentu gier paragrafowych, skupiających się na opowiadanej historii, i został wzbogacony o elementy RPG. By jakość fabuły gry była jak najlepsza, Paradox zatrudnił do jej opracowania autora licznych powieści historycznych i fantasy, M. Harolda Page’a.
Ewolucja serii Crusader Kings
2020
Crusader Kings III
2016
Crusader Kings: Chronicles
2012
Crusader Kings II: Mroczne Wieki
2004
Europa Universalis: Mroczne Wieki

Crusader Kings III
1 września 2020
Strategiczne, Ekonomiczne, Grand strategy, Historyczne, Internet, Multiplayer, PS Plus Extra, PS Plus Premium, RTS, Sandbox, Singleplayer, Strategiczne wojenne, Średniowiecze, Xbox Game Pass Premium, Xbox Game Pass Ultimate, PC Game Pass, singleplayer, multiplayer.
Trzecia część serii gier strategicznych rozwijanej przez firmę Paradox Interactive. W Crusader Kings 3 stajemy na czele średniowiecznej dynastii, którą kontrolujemy na przestrzeni kolejnych pokoleń, stopniowo zwiększając jej wpływy. Tytuł pozwala zarówno na zabawę w pojedynkę, jak i na multiplayerową rozgrywkę.
GRYOnline
OpenCritic
Steam
Gracze
Dodatki:
- Crusader Kings III: Royal Court 8 lutego 2022
- Crusader Kings III: Tours & Tournaments 11 maja 2023
- Crusader Kings III: Legends of the Dead 4 marca 2024
- Crusader Kings III: Roads to Power 24 września 2024
- Crusader Kings III: Wandering Nobles 4 listopada 2024
- Crusader Kings III: Khans of the Steppe 28 kwietnia 2025
- Crusader Kings III: Coronations 9 września 2025
- Crusader Kings III: All Under Heaven 28 października 2025

Crusader Kings: Chronicles
20 lipca 2016
Przygodowe, Elementy RPG, Paragrafowe, Singleplayer, Średniowiecze.
Poboczna odsłona popularnej pecetowej serii strategicznej firmy Paradox, zrealizowana w formie mobilnej paragrafówki z elementami RPG. Fabuła Crusader Kings: Chronicles, opracowana przez autora powieści historycznych i fantasy M. Harolda Page'a, przenosi nas w czasy średniowiecza, w sam środek konfliktu między Szkotami i Brytyjczykami. W grze wcielamy się w postać młodego szlachcica imieniem Guy de Rose, który otrzymuje w spadku po ojcu potężny zamek i musi ugruntować swoją pozycję, zyskać szacunek ludności oraz pokrzyżować plany wroga, pragnącego przejąć jego majątek. Mechanizmy zabawy nie odbiegają od standardów gatunku, a rozgrywka sprowadza się do śledzenia w dużym stopniu nieliniowej fabuły i reagowania na zachodzące wydarzenia poprzez wybieranie jednej z dostępnych możliwości działania. Spory nacisk położono też na tworzenie i utrzymywanie relacji z innymi postaciami. Całość wzbogacają lekkie elementy RPG, dzięki którym możemy rozwijać poszczególne statystyki naszego bohatera.

Crusader Kings II: Mroczne Wieki
14 lutego 2012
Strategiczne, Ekonomiczne, Grand strategy, Internet, Multiplayer, RTS, Singleplayer, Strategiczne wojenne, Średniowiecze, Zagraj za darmo.
Kontynuacja wydanej w 2004 roku rozbudowanej gry strategicznej Crusader Kings, stanowiącej osadzoną w realiach średniowiecznych spin-offową odsłonę popularnej serii Europa Universalis, rozwijanej od ponad dekady przez studio Paradox. Akcja gry osadzona jest w XI wieku, a my wcielamy się w dobrze sytuowanego chrześcijańskiego szlachcica, którego celem jest przeprowadzenie swojej dynastii przez mroczne czasy średniowiecza. Podczas zabawy odpowiedzialni jesteśmy za szereg aspektów funkcjonowania naszego królestwa: społecznych, militarnych, dyplomatycznych, religijnych czy feudalnych. Najbardziej zauważalną zmianą w porównaniu do poprzedniczki jest znaczące rozbudowanie aspektu psychologicznego, dzięki któremu większą rolę odgrywać będą relacje społeczne oraz indywidualne motywacje naszych poddanych. Inne zmiany dotknęły m.in. obecności baronów zarządzających prowincjami, usług nadwornego szpiega, zwiększenia roli kobiet czy rozbudowania stosunków z Kościołem.
GRYOnline
Steam
Gracze
Dodatki:
- Crusader Kings II: Sword of Islam 26 czerwca 2012
- Crusader Kings II: Legacy of Rome 16 października 2012
- Crusader Kings II: Sunset Invasion 15 listopada 2012
- Crusader Kings II: The Republic 14 stycznia 2013
- Crusader Kings II: The Old Gods 28 maja 2013
- Crusader Kings II: Sons of Abraham 18 listopada 2013
- Crusader Kings II: Rajas of India 25 marca 2014
- Crusader Kings II: Charlemagne 14 października 2014
- Crusader Kings II: Way of Life 16 grudnia 2014
- Crusader Kings II: Horse Lords 14 lipca 2015
- Crusader Kings II: Conclave 2 lutego 2016
- Crusader Kings II: The Reaper's Due 25 sierpnia 2016
- Crusader Kings II: Monks and Mystics 7 marca 2017
- Crusader Kings II: Jade Dragon 16 listopada 2017
- Crusader Kings II: Holy Fury 13 listopada 2018

Europa Universalis: Mroczne Wieki
18 kwietnia 2004
Strategiczne, Ekonomiczne, Grand strategy, Internet, LAN, Multiplayer, RTS, Singleplayer, Strategiczne wojenne, Średniowiecze.
Kontynuacja (i zarazem spin-off) wydanej w 2001 roku gry strategicznej Europa Universalis II, koncentrującej się na losach świata w ciągu 400 lat (1419-1820). Pod względem ram czasowych, gra Crusader Kings (dostępna w Polsce pod nazwą Europa Universalis: Mroczne Wieki) stanowi swoisty prolog do wspomnianej pełnoprawnej odsłony cyklu, cofając graczy znacznie wcześniej i pozwalając im pokierować losami mocarstw europejskich w okresie 1066-1419 r. Podobnie jak w przypadku poprzedniczki, gra stanowi wierną symulację ówczesnej sceny politycznej, uwzględniającą typowe dla opisywanego okresu zależności dyplomatyczne, społeczne, militarne, religijne i feudalne. Największa różnica między obiema grami polega zaś na tym, że w Crusader Kings położono nacisk nie na sam rozwój państwa, ale stopniowe budowanie prestiżu oraz strefy wpływów swojej dynastii. Sporą innowację stanowi też nowy system walki, wiernie oddający różnice w sile ataku jednostek poszczególnych państw.
GRYOnline
Gracze
Dodatki:
- Crusader Kings: Deus Vult 4 października 2007
Newsy o grach z serii Crusader Kings
„Nie jest zepsute”. Fani Crusader Kings 3 odetchnęli z ulgą po premierze największego DLC w historii Paradoxu
Crusader Kings 3: All Under Heaven nie będzie chyba dla Paradoxu kolejny powodem do przepraszania graczy.
gry
Jakub Błażewicz
29 października 2025 10:07
Paradox zarzeka się, że tym razem odrobił pracę domową i premiera nowego dodatku do strategii Crusader Kings 3 przebiegnie bez problemu
Według twórców Crusader Kings 3 nadchodzący dodatek All Under Heaven nie zepsuje produkcji. Deweloperzy są zadowoleni z optymalizacji DLC i informują o zmianie wymagań sprzętowych gry.
gry
Zuzanna Domeradzka
16 października 2025 19:10
Nadchodzi największe DLC w historii Paradoxu. Crusader Kings 3: All Under Heaven ma zaskakująco bliską datę premiery
Crusader Kings 3 wkrótce otrzyma kolejny dodatek. Ma to być największe DLC w historii gier firmy Paradox Interactive.
gry
Jakub Błażewicz
9 października 2025 11:00
„Czuję, jakbym czytał te przeprosiny już szósty raz”. Gracze Crusader Kings 3 ostro o najnowszej wpadce Paradoxu
Paradox Development Studio kaja się za nowe DLC do Crusader Kings 3, ale mimo szybkich poprawek gracze mają dość kolejnego przypadku współczesnych premier Paradoxu.
gry
Jakub Błażewicz
11 września 2025 11:50
Mocno zaniedbany element wielkiej historycznej strategii Paradoxu w końcu otrzymał należny mu splendor. Wszystko dzięki nowemu DLC do Crusader Kings 3
W Crusader Kings III koronacje nabrały rozmachu. Dzięki pakietowi Coronations gracze zorganizują uroczystą ceremonię i złożą przysięgę poddanym.
gry
Krzysztof Kałuziński
9 września 2025 20:10
„Gdzie liczba zjedzonych papieży?” Miliony nieudanych uwodzeń to za mało, fani CK3 domagają się prawdziwych, mrocznych statystyk
Crusader Kings 3 świętuje 5. urodziny wieloma statystykami, ale te nie zaspokoiły ciekawości niektórych graczy.
gry
Jakub Błażewicz
2 września 2025 15:02
Paradox wysłuchał fanów. Do Crusader Kings 3 trafi mechanika, o którą proszono od lat
Crusader Kings 3 wreszcie spełni prośbę fanów i doda do gry ważną uroczystość (czytaj: okazję do dyplomacji i spiskowania).
gry
Jakub Błażewicz
18 sierpnia 2025 14:20
Ambitny projekt łączący Crusader Kings 3 z Bannerlordem wykończyła zakulisowa afera. Nie zabrakło nawet gróźb śmierci
Obiecujący mod Crusader Blade został porzucony. Powodem jest zakulisowa drama, obejmująca fałszywe informacje o postępach w pracach, doxxing, a nawet groźby śmierci.
gry
Adrian Werner
11 czerwca 2025 14:46
Crusader Kings 3 rozszerzy mapę średniowiecznej gry strategicznej na całą Azję Wschodnią i wprowadzi więcej typów rządów
Studio Paradox podzieliło się wieloma nowymi informacjami na temat dodatku All Under Heaven do strategii Crusader Kings III.
gry
Adrian Werner
29 maja 2025 10:13
Crusader Kings 3 ma podobne problemy do Stellaris. Aktualizacja psuje opinię DLC Khans of the Steppe
Paradox ma do naprawienia kolejne DLC popsute przez aktualizację gry. Tym razem problemy graczom sprawiło Crusader Kings 3 i rozszerzenie Khans of the Steppe.
gry
Jakub Błażewicz
14 maja 2025 11:07