- Czy możemy zostać superbohaterami? Nauka odpowiada
- Zaawansowana technologia
- Stymulanty
- Cyborgi
- Mutacje spontaniczne
- Modyfikacje genetyczne
- Bóg
- Zaburzenia osobowości
- Supermoc? Nie w ten sposób
Mutacje spontaniczne
- Znany przedstawiciel: X-Meni
- Źródło mocy: Ewolucja
- Czy może istnieć? O ile ludzie wcześniej się nie wykończą albo nie wprowadzą w życie idei transhumanistycznych, genetyka obdarzy nas niezwykłymi z dzisiejszego punktu widzenia umiejętnościami… za kilka, może kilkanaście milionów lat
Koncepcja genu X dającego supermoce, a co za tym idzie, powstania prześladowanej rasy X-Menów była w latach 60. dla Stana Lee pretekstem do stworzenia komiksów o rasizmie bez używania autentycznie istniejących ras. I do wprowadzenia do komiksów o rasizmie potężnej dawki superbohaterskiej akcji. Pomysł przyjął się do tego stopnia, że historie o mutantach były przez pewien czas w czołówce sprzedaży komiksów w ogóle, rywalizując z takimi tytanami jak Batman czy Superman.
Prostota pomysłu, że w populacji może po prostu pojawić się jakiś gen odpowiadający za supermoce, stanowiła o jego sile. W rzeczywistości jednak genetyka tak nie działa. Bardzo rzadko pojedynczy gen odpowiada za jakąś złożoną cechę – większość istotnych dla przetrwania gatunku umiejętności zdeterminowana jest przez wiele współdziałających ze sobą genów. Dzieje się tak dlatego, że jeden gen koduje pojedyncze białko. A nawet mniej – jedynie łańcuch aminokwasów, czyli to, z jakich mniejszych związków chemicznych i w jakiej kolejności złożona ma być dana proteina, zaś jej dalsza obróbka jest już kwestią innych procesów biochemicznych. Dlatego też cechy determinowane jednogenowo są ściśle powiązane z konkretnym białkiem – na przykład choroby genetyczne spowodowane nieprawidłowym jego ukształtowaniem lub kolor oczu, który zależy głównie od ilości i rodzaju barwnika.
GENETYCZNY SŁOWNIK
Informacja genetyczna zapisana jest na nośniku DNA. Jest to związek chemiczny zbudowany z dwóch skręconych ze sobą, bardzo długich nici. Nici DNA składają się z „przyklejonych” do siebie w odpowiedniej kolejności zasad azotowych. Zasad azotowych jest 4 i zawsze łączą się one w takie same pary, dlatego mając jedną nić, można bez problemu odtworzyć drugą, komplementarną (pasującą) do niej. 3 pary zasad azotowych tworzą tak zwany kodon. Pojedynczy kodon informuje komórkę o pojedynczym aminokwasie, który ma być „doklejony” do łańcucha podczas syntezy białka.
W momencie syntezy białka nici są rozdzielane, a informacja genetyczna przepisywana jest na jeszcze inny nośnik, bardzo podobny do DNA, a mianowicie: mRNA. Na podstawie mRNA organella komórkowe zwane rybosomami tworzą – w procesie zwanym translacją – łańcuch aminokwasów kodowanego przez gen białka. Potem należy odpowiednio uformować ten łańcuch w przestrzeni – dzieje się to dzięki magii biochemii i przy pomocy tak zwanych białek chaperonowych – i mamy gotowe białko! To znaczy jest gotowe, o ile jest stosunkowo prostym związkiem chemicznym, bo te bardziej skomplikowane mogą składać się z kilku łańcuchów, w większości przypadków odrębnie wytwarzanych…
Żeby więc uzyskać prawdziwie nową jakość, należałoby zebrać całą grupę ściśle określonych genów X. Ludzki genom zawiera około 22 tysiące genów. Na każdy składają się dziesiątki, setki czy nawet tysiące par zasad, czyli pojedynczych „bitów” kodu. Wszystkich par jest ponad 3 miliardy. Kiedy już dochodzi do mutacji określonego typu (a jest tych typów kilka), to prawdopodobieństwo, że trafiliśmy w konkretne miejsce wynosi więc mniej niż jeden do trzech miliardów. Gdyby więc założyć, ze do wytworzenia supersiły potrzeba zaledwie pięćdziesięciu genów, a do powstania każdego z nich potrzebna jest tylko jedna mutacja, szansa na zajście akurat tych zmian w akurat tym miejscu kodu genetycznego, dodatkowo wszystkich u jednego osobnika, okazuje się absurdalnie mała.
Z tego też powodu ewolucja jest procesem powolnym. Na przestrzeni pokoleń dochodzi do stosunkowo niewielkiej zmienności, mutacje jednak kumulują się, będąc przekazywane z pokolenia na pokolenie, zaś te niekorzystne – a drastyczna większość mutacji jest niekorzystna – eliminowane są przez dobór naturalny. Żeby oczekiwać jakiejś nowej znaczącej cechy, należy poczekać dobrych parę milionów lat.
Co więcej, ewolucja jest skąpa. Jeśli jakaś mutacja prowadzi do niepotrzebnego zużycia energii, prawdopodobnie przyczyni się do spadku przeżywalności i zostanie usunięta. To dlatego ludzie są na ogół słabsi od małp – dynamiczny rozwój mózgu okazał się tak zasobożerny (układ nerwowy zużywa około 20% całej dostarczanej człowiekowi energii), że trzeba było drastycznie ograniczyć wydatki na mięśnie. Być może w rozwiniętych krajach, w których nie trzeba już walczyć o pożywienie, a wręcz przeciwnie – ludzie zapisują się na siłownie, żeby pozbyć się nadmiaru kalorii – ewolucja będzie mogła rozwinąć skrzydła i przywróci człowiekowi straconą przez przodków muskulaturę, a także dołoży kilka innych cech godnych superbohatera, ale dziś cywilizacja zachodnia jest zbyt młoda, by dało się zbadać jej wpływ na dalszą drogę gatunku Homo sapiens. Obserwacje wykonane do tej pory natomiast – jakkolwiek ze względu na krótki czas mało wiarygodne – przeczą takiemu rozwojowi wydarzeń. Rozwój człowieka na przestrzeni ostatnich wieków wciąż polegał na zwiększaniu objętości mózgu, bez presji na wzrost ogólnej wydolności organizmu. Wygląda na to, że ewoluujemy bardziej w kierunku profesora Xaviera niż Sabretootha.
TYLKO TEORIA?
Dowodów na prawdziwość teorii ewolucji nie trzeba nawet szukać. Są podane jak na tacy zarówno przez system edukacji, jak i dowolną popularnonaukową książkę z dziedziny biologii. Gdyby jednak ktoś potrzebował bardziej eksperymentalnych danych, działanie doboru naturalnego da się zauważyć także w krótszym niż miliony lat czasie.
Krępak brzozowy, ćma żyjąca na terenach Wielkiej Brytanii, dała na przełomie XIX i XX wieku spektakularną lekcję o mechanizmach ewolucyjnych. Gatunek występuje w dwóch odmianach: melanistycznej (o czarnej barwie skrzydeł) i zwykłej (o jasnym umaszczeniu). Ćmy żyły sobie przez miliony lat całkowicie bezpiecznie (choć nie tak bezpiecznie jak rurkowce na dnie Rowu Mariańaskiego…), ukrywając się na jasnych pniach przed drapieżnikami, w związku z czym większość populacji stanowiła odmiana zwykła. Kiedy jednak w wyniku rewolucji przemysłowej doszło do takiego zanieczyszczenia powietrza, że na drzewach zaczęła odkładać się sadza, znacznie przyciemniając barwę pni, jasne krępaki były łatwiejsze do wypatrzenia przez żywiące się nimi zwierzęta, przez co zostały konkretnie przetrzebione. Sytuację wykorzystały motyle melanistyczne, którym z kolei ukrycie się w nowym, mroczniejszym świecie przychodziło bez problemu.
W ciągu kilkudziesięciu lat doszło więc do drastycznej zmiany w populacji krępaków, co jest niezbitym dowodem na istnienie doboru naturalnego. Co ciekawe, obecnie w związku ze zmianą metod produkcji na bardziej łaskawe dla środowiska pnie drzew znów są jasne, a liczba melanistycznych ciem znowu spada.