Cyborgizacje. Cyberpunk to wizja przyszłości? Nie, on już jest
Adam Bełda
- Cyberpunk to przyszłość? Nie, to już nasza codzienność
- Wirtualna rzeczywistość
- Korpokracja
- Sztuczna inteligencja
- Cyborgizacje
- Modyfikacje genetyczne
- Klonowanie
- Dopalacze
- Latające samochody
- Mroczna przyszłość
Cyborgizacje
Jednymi z najbardziej charakterystycznych cyberpunkowych elementów są cybrogizacje, czyli elektroniczne wszczepy rozszerzające możliwości ludzkiego organizmu. W literaturze science fiction spotyka się je w najróżniejszych formach – od prostych wzmacniaczy bojowych podających stymulanty bezpośrednio do układu krwionośnego, przez różnego rodzaju elementy przytwierdzane do ciała, jak na przykład autonomiczna broń, aż po sztuczne organy całkowicie zastępujące te prawdziwe, czego ilustracją może być chociażby ręka Johnny’ego „Keanu” Silverhanda. Seria gier Deus Ex próbowała nawet przedstawić ewolucję wszczepów – od bardzo inwazyjnych (o które użytkownik zwykle nie prosił), zaprezentowanych w Buncie ludzkości i Rozłamie ludzkości, aż po niebudzące już takich kontrowersji, oparte na nanorobotach, którymi posługiwali się bohaterowie klasycznych (aczkolwiek według chronologii świata rozgrywających się później) części cyklu.
Koncepcja ta wydaje się całkowicie fantastyczna, tymczasem nie tylko nie jest w żadnym punkcie sprzeczna z prawami biologii czy fizyki, ale jest też eksperymentalnie testowana w prawdziwym świecie już od końcówki lat 90. Pionierem tego typu badań jest Kevin Warwick, brytyjski inżynier i naukowiec, który w 1998 roku rozpoczął tzw. „Project Cyborg”, mający na celu sprawdzenie możliwości łączenia ludzkiego układu nerwowego z komputerem.
Początki były skromne – Warwick wszczepił sobie pod skórę czip RFID, dzięki któremu jego laboratorium wykrywało, kiedy zbliżał się do drzwi, i otwierało je oraz włączało światła. Ciekawsze doświadczenia przeprowadzone zostały dopiero w drugiej fazie eksperymentu, kiedy uczonemu wprowadzono do nerwu pośrodkowego (nerw biegnący wzdłuż przedramienia, pozwalający kontrolować palce dłoni) zestaw elektrod, mających odczytywać jego intencje. Warwick mógł dzięki temu sterować mechanicznym ramieniem za pomocą samej tylko chęci poruszania swoją organiczną kończyną. Zdalne sterowanie możliwe było zarówno lokalnie, jak i za pośrednictwem internetu. Ukoronowanie doświadczenia stanowiło natomiast wszczepienie podobnego urządzenia żonie naukowca, dzięki czemu małżonkowie byli w stanie nawiązać ze sobą coś w rodzaju bardzo prostej komunikacji telepatycznej. A wszystko to na przełomie wieków.
DLACZEGO TO W OGÓLE MOŻLIWE?
Jak to się dzieje, że komputery są w stanie w ogóle znaleźć wspólny język z komórkami nerwowymi? Kluczem do rozwiązania tej zagadki jest zjawisko uporządkowanego ruchu elektronów, powszechnie znane pod mało elegancką nazwą elektryczności.
Komórki nerwowe, podobnie jak komputery, używają do komunikacji sygnałów elektrycznych. Ciało komórki jest rodzajem sterownika, który ma za zadanie wzbudzić lub wyciszyć prąd elektryczny w aksonie, czyli długiej wypustce, pełniącej funkcję izolowanego kabla. Słowo „izolowany” nie zostało tu użyte przypadkowo, gdyż ludzkie neurocyty mają tak zwane osłonki mielinowe, pełniące tę samą funkcję co izolacja w standardowym przewodzie.
Jak natomiast w ogóle uzyskuje się przepływ prądu w komórce? Za to odpowiada jej błona, która ciężko pracuje, by utrzymać odpowiednią polaryzację, czyli różnicę potencjałów elektrycznych pomiędzy wnętrzem a zewnętrzem komórki. Sygnał jest niczym innym jak zniszczeniem tej różnicy i lokalnym „wyłączeniem” błony, które przesuwa się falą wzdłuż ciała neuronu.
Kiedy impuls dotrze do końca, wystarczy tylko wychwycić go przez elektrodę i odpowiednio przetworzyć. Proste? Jednostkowo, owszem, ale kiedy weźmie się pod uwagę, że do prostych nawet operacji wykonywanych przez umysł zaangażowane są setki tysięcy neuronów, nietrudno zrozumieć, jak wielkie wyzwanie stoi przed projektantami interfejsów mózg-komputer.
To była jednak niezobowiązująca zabawa, naukowy happening mający pokazać, że pewne rzeczy są możliwe. Technologia, którą moglibyśmy przyrównać do tej kojarzonej z cyborgami, ma jednak dużo ważniejsze zadanie niż umożliwianie niepokojąco bliskiej więzi małżeństwom czy nawet rozszerzanie możliwości ludzkiego ciała. Najistotniejszym obecnie zastosowaniem łączenia komputera z układem nerwowym wydaje się leczenie chorób neurodegeneracyjnych. Większości z nich w tradycyjny sposób albo nie da się wyleczyć w ogóle, albo efekty są bardzo dalekie od satysfakcjonujących.
Jedną z najstraszniejszych chorób, jakie istnieją, jest stwardnienie zanikowe boczne. Prowadzi ono do postępującej utraty kontroli nad wszystkimi mięśniami (łącznie z tymi odpowiedzialnymi za oddychanie czy przełykanie), czego na dzień dzisiejszy nie da się w żaden sposób zatrzymać ani nawet istotnie opóźnić. Choroba wiąże się więc z całkowitą niepełnosprawnością w ciągu kilku lat czy nawet miesięcy od postawienia diagnozy. Uszkodzeniu nie ulega jednak ośrodkowy układ nerwowy, więc chorzy zachowują całkowitą jasność umysłu.
Logiczne wydaje się więc, jeśli nie uda się znaleźć lekarstwa, stworzenie alternatywnych opcji kontrolowania pozbawionego możliwości ruchu ciała. Już dzisiaj powszechne są interfejsy śledzące ruch gałek ocznych – z racji tego, że nerwy za to odpowiedzialne są częścią układu ośrodkowego, nie zostają zniszczone – i zamieniające go na ruch kursora na ekranie, co umożliwia komunikację pacjenta z otoczeniem.
Peter Scott-Morgan, naukowiec zajmujący się sztuczną inteligencją, chce jednak pójść o krok dalej. Z jego punktu widzenia jest to sprawa życia i śmierci, gdyż sam od 2017 roku choruje na stwardnienie zanikowe boczne. Obecnie zajmuje się dopracowywaniem systemu komunikacji, z którego sam korzysta, i udoskonalaniem go dzięki sztucznej inteligencji, która ma sama odgadywać wpisywane słowa i wzbogacać je o odpowiednie zabarwienie emocjonalne. Plany na przyszłość są jednak dużo bardziej imponujące – naukowiec chciałby połączyć już istniejące rozwiązania z interfejsem mózg-komputer, żeby móc dużo szybciej komunikować się ze światem. Co więcej, mężczyzna nie godzi się też z niepełnosprawnością ruchową – projektowany na jego potrzeby egzoszkielet miałby zastępować siłę mięśni i umożliwiać mu przemieszczanie się oraz samodzielne zaspokajanie potrzeb życiowych.
I być może te ambitne pomysły brzmią jak fantastyka, ale pamiętać należy, że po pierwsze, część z nich już jest realizowana, a po drugie, sam Scott-Morgan myśli o nich bardzo poważnie. A jako że w jego sytuacji rozwiązania konieczne są na teraz, gdyż każdy dzień może stanowić o życiu lub śmierci – nie są to plany odległe w czasie.
Leczenie chorób neurologicznych jest też ambicją ulubionego ekscentrycznego milionera mediów społecznościowych, Elona Muska. Jego założona w 2016 roku firma Neuralink pracuje nad stworzeniem interfejsu mózg-komputer, który miałby pomóc osobom cierpiącym na podobne przypadłości. Zaprezentowane niedawno urządzenie ma postać niewielkiego układu montowanego w sklepieniu czaszki, od którego poprowadzone są elektrody łączące centrum dowodzenia z poszczególnymi obszarami mózgu. Maszyna ma możliwość zarówno stymulacji, jak i odczytywania sygnałów, stąd komunikacja jest dwustronna. Sprzęt wszczepiony został na razie świniom, nie powodując żadnych istotnych działań niepożądanych, ale Neuralink dość odważnie planuje w niedługim czasie zacząć doświadczenia z implantacją go u ludzi.
Interfejsy mózg-komputer istniejące w rzeczywistości skupiają się więc na razie na czysto medycznych zastosowaniach, ale w momencie, w którym staną się tanie i powszechne, prawdopodobnie zostaną skomercjalizowane przez branżę rozrywkową. Czy doprowadzi to do mechanicznych ramion przewyższających wielokrotnie siłą te organiczne albo nóg potrafiących biegać z prędkością dziesiątków kilometrów na godzinę? Nie wiem, ale się domyślam...