Irlandczyk - Epickie rozliczenie z ferajną - felieton

Złośliwcy twierdzą, że Martin Scorsese za każdym razem kręci ten sam film. Reżyser zawsze opowiada o zdolnym, zdeprawowanym człowieku, który osiąga szczyt, a potem upada z hukiem, ale nie do końca. Scorsese zawsze też wpada w pułapkę Olivera Stone'a, który chciał nakręcić przestrogę, a jego Wall Street stało się zachętą i wyznacznikiem stylu dla człowieka finansjery. Chłopcy z ferajny, Kasyno czy Wilk z Wallstreet ucierpiały w ten sam sposób. Były zbyt piękne, zbyt kuszące, by nie przyciągać. W Irlandczyku Scorsese przełamuje tę klątwę. Odarł film z blichtru i uroku, jednocześnie wciąż udowadnia swój kunszt. Film wciąga i nie odpuszcza przez 210 minut aż do finału.

Wielu przed premierą zastanawiało się, jaki będzie Irlandczyk. Jeśli chcecie się przygotować, odpalcie sobie przed seansem motyw przewodni dostępny w sieci. Wtedy zrozumiecie: to ciężkie kino, pozbawiające nadziei, gorzkie jak piołun. Wymyka się pułapkom gangsterskiej konwencji. Rozkręca się powoli, robi przystanki, ale to nie z powodu zadyszki. Bo pod spodem cały czas pulsuje energia – tak jak bas w utworze - którą Scorsese ukierunkował w bardzo konkretnym celu.

Reżyser snuje swoją opowieść tak, byśmy przypadkiem nie zainspirowali się ścieżką Franka Sheerana. W pierwszej sekwencji – lustrzanym odbiciu wprowadzenia do Chłopców z Ferajny – poznajemy zapomnianego, złamanego fizycznie i psychicznie starca, który opowiada swoja historię, tak jak niegdyś Ray Liotta czy Jordan Bellfort. Z zamglonym wzrokiem odhacza wszystkie punkty, przez które przechodzą anty-bohaterowie Scorsesego.

Poznajemy drogę Sheerana: od kierowcy ciężarówki z wojenną przeszłością przez cyngla mafii aż do prominentnego przedstawiciela związków zawodowych i powolną, bolesną jazdę w dół. Ten ostatni etap (którego ziarna zasiano już na początku podróży) dominuje nad tonem całości. Scorsese zadbał o to, byśmy boleśnie odczuli rozpad głównego bohatera i jego świata. Byśmy ujrzeli, jak ulotne były wszelkie poświęcenia i starania Franka oraz ferajny, do której przynależał. W tym okrutnym świecie zyski okazują się niewspółmierne do strat.

Powiązane:Nowy hit Netflixa w dniu premiery wdarł się na 1. miejsce światowych rankingów streamingu w 46 krajach

To nawet nie jest do końca kino gangsterskie. Nie takie, do jakiego przywykliśmy przy poprzednich dziełach reżysera albo filmach Briana de Palmy czy popularnych serialach w stylu Peaky Blinders. Irlandczyk jest raczej dramatem o człowieku z konkretnego środowiska. Bo tu najbardziej liczą się rozterki głównych bohaterów; polityczna i gangsterska gra służy bardziej za napęd do dylematów niż wyznacznik stylu i konwencji.

Mimo tego ciężaru i nieśpiesznego tempa – Irlandczyk magnetyzuje i nie pozwala się oderwać od ekranu. Pierwsza godzina to wprawdzie rozbieg, rozgrzewka, poprowadzona jednak z klasą. Potem tempo się zmienia, gdy ekran przejmuje huragan energii we własnej osobie: Al Pacino. Aktor kradnie show temperamentem tak, jakby nic nie zmieniło się od czasów Scarface i Gorączki. Dodał tylko nutkę autorefleksji, która jednak go nie spowalnia. To idealny kontrast dla grających z goryczą i rezerwą Joe'go Pesci i Roberta De Niro.

Ten ostatni, ze spokojem, rezerwą i wytrwałością ciągnie cały film. Dawno nie zagrał czegoś tak mocnego, wychodzącego poza schematy i koleiny, w które wpadł – niektórzy bali się, że już na dobre. Tymczasem tutaj pokazuje, że ma jeszcze kilka nowych tricków i twarzy w zanadrzu. Także tych rozdartych, słabych i bezbronnych.

Wizualia jak zwykle u Scorsesego wgniatają w ziemię – tyle że tym razem film celowo odarto z pięknych, nastrojowych ujęć na wszystko, co może przekonywać do takiego stylu życia. Wiele pieniędzy poszło też w cyfrowe odmładzanie De Niro, Pacino i reszty. Czasem jeszcze straszą sztucznością, w dodatku jakoś smutno ogląda się młodego-starego De Niro, ale technika i tak posunęła się do przodu w porównaniu chociażby do tego, co widzieliśmy w Star Wars: Rogue One.

Irlandczyk serwuje także ponurą ucztę dla ucha. Ścieżka dźwiękowa idealnie łączy znane utwory z autorskimi kompozycjami, w tym ciężkim, przytłaczającym motywem przewodnim, który w cztery minuty streszcza całą opowieść, oddaje jej ciężar i gorycz. A jednocześnie wpada w ucho i dociera gdzieś głębiej. Tak jak cały film.

Garnitury, bogactwo, przemoc ani władza nie chronią bowiem przed upływem czasu. Przed przemijaniem i zapomnieniem. Możliwe, że to obawa posuwającego się w wieku reżysera, który w książce Charlesa Brandta znalazł odbicie swojej kariery i jej znaczenia. O Scorsese jednak ciężko będzie zapomnieć tak szybko jak o Franku Sheeranie. Nie przy takich filmach jak Chłopcy z Ferajny, Taksówkarz – czy właśnie Irlandczyk.

Więcej:W ostatni weekend listopada cała Polska ogląda Stranger Things, ale kina ratują trzy gwiazdy Hollywood. Cage, Cumberbatch i Crowe w intrygujących nowościach

• Al Pacino
• Martin Scorsese
• Robert De Niro
• Netflix
• The Irishman / Irlandczyk