Dowody w grach sieciowych. Dowody popełnienia przestępstwa w grze sieciowej

• Czym są dowody popełnienia przestępstwa w grze sieciowej?
• Dowody w grach sieciowych

Dowody w grach sieciowych

Zacznijmy od czegoś oczywistego. Dowodem na popełnienie przestępstwa w grze sieciowej mogą być metadane, jakie są generowane podczas korzystania z urządzeń i programów. Jeśli uda się poprawnie zweryfikować ich prawdziwość (bo zapis metadanych też przecież może być zmieniany), posłużą chociażby do ustalenia, z jakiego adresu IP logowano się na konto gracza lub łączono z serwerem gry oraz – co nie mniej ważne – kiedy to uczyniono. Te niepozorne zapisy pozwalają zatem mocno ograniczyć krąg podmiotów, które mogły mieć coś wspólnego z przestępstwem.

Skoro już mowa o danych, szczególnie pomocne mogą okazać się dane znajdujące się w świecie gry. Ich najbardziej oczywisty przykład to wiadomości w rozmowach prywatnych lub na chatach (publicznych lub o ograniczonym zasięgu). Z uwagi na fakt, że program zapisuje, z jakiego konta użytkownika wysłano wiadomości, stanowi to przydatne źródło materiału dowodowego. Również mniej oczywiste dane w ramach gry mogą być dowodem przestępstwa. Posiadanie przez gracza skradzionego przedmiotu czy przynależność do konkretnej gildii to okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla procesu karnego. Także brak danych można uznać za dowód, gdy np. jeden gracz oskarża drugiego o przywłaszczenie sobie ekwipunku, który współdzielili, używając tej samej postaci.

Za ważny dowód często mogą posłużyć metadane.

Jeśli w związku z istnieniem gry generowane były jakieś dokumenty (np. umowy o korzystaniu z oprogramowania lub jego rozwijaniu), mogą one stanowić dowód w sprawie. Przykładowo, jeśli właściciel praw do gry zlecił zewnętrznej firmie stworzenie aktualizacji, a firma ta przy okazji wprowadziła do kodu gry zapisy umożliwiające nielegalne wpływanie na jej przebieg, umowa łącząca oba podmioty będzie dowodem na to, że sprawcy przestępstwa mieli dostęp do wewnętrznych systemów pokrzywdzonego.

Jedną z podstawowych czynności, jakie musi przeprowadzić organ procesowy w sprawie o przestępstwo, jest przesłuchanie pokrzywdzonych, świadków i osób podejrzanych (oczywiście wtedy, gdy jest to możliwe). Z czynności takiej spisuje się protokół, który następnie składany jest do akt sprawy. Osoba podejrzana (której przedstawiono zarzuty) może odmówić odpowiadania na jakiekolwiek pytania bez podawania przyczyn takiego stanowiska. Inaczej jest ze świadkiem – ten musi zeznawać nawet wtedy, gdy tego nie chce, a odmowa odpowiedzi możliwa jest w ściśle określonych przypadkach (np. gdy odpowiadając na pytanie, dostarczy obciążających i jego samego dowodów). Użytkownicy gier sieciowych często rozrzuceni są po całym świecie, dlatego trudno ich przesłuchać w jednej sprawie. Zazwyczaj takie przesłuchania ograniczają się do pokrzywdzonego oraz ewentualnego podejrzanego.

Specyficzny rodzaj przesłuchania stanowi konfrontacja, która ma na celu wyjaśnienie sprzeczności pomiędzy relacją co najmniej dwóch osób. Jeśli, przykładowo, dwóch świadków zeznaje inaczej na temat tego, jak członkowie ich gildii wyzywali się na chacie, skonfrontowanie tych relacji może pomóc w ustaleniu rzeczywistego przebiegu zdarzeń. Z mojego doświadczenia wynika jednak, że podczas konfrontacji każdy podtrzymuje swoje zdanie i wszyscy rozchodzą się z poczuciem zmarnowania czasu.

Jestem w stanie wyobrazić sobie przeprowadzenie w sprawie gry sieciowej okazania. Ta czynność dowodowa polega na przedstawieniu osobie przesłuchiwanej innej osoby, jej wizerunku lub rzeczy w celu jej rozpoznania. Przykładowo, gdy prokuratura będzie próbowała ustalić tożsamość jakiegoś gracza po zachowanym fragmencie nagrania głosowego, przedmiotem okazania może być kilka próbek głosowych różnych osób w celu rozpoznania którejś z nich.

Odezwiesz się na czacie głosowym? Na bazie tego w razie potrzeby będzie można ustalić twoją tożsamość.

Nieco podobne do okazania są oględziny, które polegają na obejrzeniu przez organ prowadzący postępowanie jakiejś osoby lub rzeczy. Jeśli ktoś fizycznie uszkodził serwery gry komputerowej, będzie to pierwsza czynność, jaka przychodzi na myśl podczas prowadzenia śledztwa tego typu. Oględziny dają bowiem szansę na ustalenie, jak oraz kiedy dokonano zniszczeń. Obejrzenie miejsca zdarzenia pomoże także znaleźć inne pozostawione przez sprawcę ślady.

Dość pojemną grupę stanowią czynności nazywane ogólnie eksperymentem procesowym. To zazwyczaj zespół działań, których celem jest np. odtworzenie zdarzenia albo potwierdzenie konkretnych okoliczności. Sytuacja może np. potoczyć się tak, że sprawca przestępstwa zdecyduje się pójść na układ z prokuraturą i obciążyć innych przestępców. By wykazać, jak za pośrednictwem gry MMO kontaktował się z nimi w celu umawiania transportu narkotyków, może w obecności prokuratora i/lub biegłego zaprezentować logowanie się do gry, wybieranie odpowiedniego serwera itd. Zapis tych czynności jest udokumentowaniem eksperymentu procesowego.

Tam, gdzie konieczne jest wykorzystanie jakichś specjalnych umiejętności lub profesjonalnej wiedzy, prokuratorzy powołują biegłych. To osoby, które są fachowcami w swojej dziedzinie i są w stanie przygotować tzw. opinie biegłych. Niemal zawsze korzysta się z ich pomocy podczas zabezpieczenia i analizy danych, badania prawdziwości dokumentów, analizowania poczytalności sprawców itd. Chodzi o wszystkie sytuacje, gdy zwykłe doświadczenie życiowe i ogólna wiedza (nawet jeśli jest bardzo obszerna) nie są w stanie rozwiać wątpliwości lub dać jednoznacznych odpowiedzi na zadawane pytania.

Kodeks postępowania karnego nie posługuje się pojęciem podsłuchu. W rozdziale 26 zawiera natomiast regulacje umożliwiające organowi procesowemu kontrolowanie i utrwalanie rozmów niezależnie od tego, w jakiej formie się odbywają. Mogą to być zatem rozmowy za pośrednictwem aplikacji głosowych, wymiana maili lub rozmowy w ramach chatu gry. Dzięki zastosowaniu tej metody zbierania dowodów można nagrać nieostrożnych przestępców, gdy planują popełnienie jakiegoś czynu zabronionego, omawiają zacieranie śladów lub chwalą się tym, co zrobili. W Polsce wciąż rośnie liczba podsłuchów, a sytuacji tej nie sprzyja stałe zwiększanie uprawnień prokuratorów.

Zbieranie materiału dowodowego to jedna sprawa. Sprawy zaczynają się komplikować, gdy trzeba ukarać winnego.

Szczególnie wątpliwe moralnie jest przeprowadzanie w ramach gier MMO policyjnych prowokacji. Działania takie umożliwia obowiązująca obecnie ustawa o Policji. Prowokacji nie można jednak stosować w przypadku każdego przestępstwa. Przepisy umożliwiają przeprowadzenie tego typu operacji np. w przypadku zacierania śladów innego przestępstwa, wywierania wpływu na zeznania świadków, przy czynach pedofilskich lub w przypadku różnego rodzaju oszustw.

Gdy materiał dowodowy zostanie już zebrany, można przejść do dalszych etapów jego przetwarzania. W szczególnie skomplikowanych sprawach stosuje się analizę kryminalną, czyli proces polegający na poszukiwaniu ukrytego sensu i powiązań pomiędzy różnymi informacjami, rzeczami, osobami oraz zjawiskami. Czasami dochodzi także do profilowania, czyli budowania profilu psychologicznego sprawcy lub świadka na podstawie jego zachowań i innych danych zebranych w toku postępowania.

Podsumowanie

Polski wymiar sprawiedliwości dysponuje wieloma możliwościami gromadzenia dowodów w sprawach przestępstw dotyczących gier sieciowych. Analizowane mogą być nie tylko dane informatyczne, ale także zachowanie osób, dokumenty lub cechy rzeczy istniejących w świecie realnym. Wszystko to jest niezbędne do udowodnienia, że ktoś popełnił przestępstwo.

Oczywiście w praktyce nie jest to już takie proste, jak mogłoby się wydawać. Przed prokuratorem chcącym ukarać gracza za czyn zabroniony piętrzy się niemało przeszkód. Do najpoważniejszych należy wspomniana już okoliczność, że istnienie jakiegoś dowodu (np. odcisków palców na narzędziu zbrodni) nie oznacza z automatu sprawstwa danej osoby. Fakt, że z naszego komputera ktoś zwyzywał innego gracza, nie jest jednoznaczny z tym, że to właśnie my to zrobiliśmy. Sytuacji nie poprawia zresztą fakt, że w takich okolicznościach dość łatwo o solidne alibi.

Dużym problemem okazuje się także skomplikowana i długotrwała współpraca międzynarodowa. Istnieją wprawdzie takie organizacje jak Interpol czy Europol, ale to wciąż za mało. Bariery administracyjne i językowe sprawiają, że ściganie przestępstw o charakterze międzynarodowym wciąż traktowane jest jak przykra konieczność, a nie rutynowe działanie organów ścigania. Dopóki te przeszkody nie zostaną pokonane, prokuratorzy niechętnie będą patrzeć na wszelkie zgłoszenia przestępstw, jakich ktoś dopuścił się w grach sieciowych.