Co na temat szkodliwości mediów społecznościowych mówi psychologia?. Czy Instagram rzeczywiście szkodzi nastolatkom?

1 listopada 2021

Co na temat szkodliwości mediów społecznościowych mówi psychologia?

Odpowiedź Facebooka mogła nieco oddemonizować media społecznościowe. Nie zmienia to jednak faktu, że ich negatywny wpływ na psychikę młodych odbiorców istnieje, nawet jeśli odnosi się do niewielkiej części populacji.

W 2017 roku YoungMinds i Królewskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego opublikowały badania wyróżniające Instagram jako medium społecznościowe mające najbardziej negatywny wpływ na zdrowie psychiczne młodych osób. Poza tym social media, w tym Instagram, często pokazują bardzo szczupłe lub wysportowane kobiety. Wzorzec takiego wyglądu szerzy się w ten sposób wśród odbiorców, zwłaszcza dziewcząt, i utwierdza je w przekonaniu, że jedynie będąc nienaturalnie szczupłymi mogą być atrakcyjne i szczęśliwe.

Nie każdy musi wyglądać idealnie i mieć idealne życie

Badania niejednokrotnie dowiodły, że media społecznościowe są silnie uzależniające, a także wpływają na postrzeganie własnego ciała przez użytkowników. Jakie psychologiczne mechanizmy się za tym kryją?

Jak uzależniają social media?

Social media i my, ich użytkownicy, wpływamy na siebie nawzajem. Serwisy społecznościowe dają nam to, czego chcemy, czyli interesujące nas treści. My również dajemy im, czy raczej ich twórcom to, czego chcą – czyli zyski. Najsilniej uzależnia nas to, co najbardziej lubimy – to naturalne.

Nawet jeśli social media nie są aż tak szkodliwe, jak niektórzy próbują to przedstawić, to nie ulega wątpliwości, że mają duży wpływ na psychikę użytkowników. Są przecież projektowane w taki sposób, by odbiorcy jak najchętniej do nich wracali, czyli, mówiąc bez upiększeń – tak, by były jak najbardziej uzależniające.

Jedną z najskuteczniejszych sztuczek psychologicznych stosowanych przez twórców serwisów społecznościowych jest możliwość „niekończącego się scrollowania”. Dojeżdżacie do końca strony lub kończycie oglądać filmik, ale to nie jest koniec – natychmiast pojawiają się nowe treści, najczęściej przefiltrowane przez algorytm tak, by były jak najlepiej dopasowane do Waszych preferencji. Dlatego tak trudno jest nam się powstrzymać przed sprawdzeniem, co będzie dalej; wciąż pojawia się coś nowego, a my nie chcemy tego przegapić.

Social media, zwłaszcza te, które zawierają komunikatory (Snapchat, Facebook, Instagram) wykorzystują najsilniej uzależniający mechanizm – nieregularne wzmocnienia. Odkryto je już dawno, przeprowadzając badania na szczurach. Dużo bardziej uzależnione od substancji były nie te szczury, które dostawały ją w równych odstępach czasu, ale te, które otrzymywały ją nieregularnie. Szczur nigdy nie wiedział, kiedy pojawi się pożądana przez niego substancja, więc jego mózg był w ciągłej gotowości.

Badania na szczurach pomagają nam zrozumieć nasze zachowanie

Tak samo działają serwisy społecznościowe – nigdy nie wiemy, kiedy ktoś do nas napisze lub kiedy pojawi się intersujący nas filmik czy artykuł. Dlatego jesteśmy w ciągłej gotowości i nie możemy się powstrzymać przed sprawdzaniem telefonów czy komputerów. Tutaj na scenę wkracza kolejne dość niepokojące zjawisko, które powoli staje się znakiem naszych czasów – tak zwane FOMO, czyli fear of missing out. Boimy się być offline, bo nie chcemy przegapić tego, co może okazać się interesujące. Nie chcemy zostać w tyle, ani co gorsza, być wykluczeni z grupy przez to, że coś nas ominęło. Podobną funkcję pełnią migające trzy kropeczki pojawiające się, być dać nam znak, że ktoś nam odpisuje. Służą one temu, byśmy stale byli online – zaangażowani i czujni.

FOMO

Fear of missing out (w skrócie FOMO) to zjawisko, które w psychologii powstało dopiero niedawno. Wiąże się głównie z użytkowaniem mediów społecznościowych, choć nie tylko. Jest to lęk wynikający z przekonania, że coś interesującego lub wartościowego może nas ominąć lub że inni będą się dobrze bawić pod naszą nieobecność. Osoby zmagające się z FOMO często odczuwają dyskomfort, kiedy muszą odciąć się na jakiś czas od social mediów.