Co gra w duszy tłumacza Tronu Bhaala?

Podczas tłumaczenia zdarzały się dyskusje, które są jakby historią polskiego RPG i cRPG w pigułce. Weźmy potwora zwanego liszem czyli czarodzieja, który by przedłużyć sobie życie za pomocą magii zaklina własną duszę w kryształ i więzi ją, by nie uszła do boga, a ciało konserwuje (zazwyczaj nieskutecznie) przed gniciem. Zadebiutował w nadwiślańskiej edycji „Warhammera” jako licz. Wyszła nawet przygoda o nim pt. „Liczmistrz”. Wielu ludzi nazwa jednak śmieszyła i przerabiali ją na mistrza liczenia, czyli rachmistrza. Dlatego we wspomnianej rodzimej drugiej edycji AD&D mieliśmy licha. Ale znów licha to taka duża liszka, pijawka. Tłumacze CDProjektu po raz pierwszy spotkali się z pomienionym gościem w ICEWIND DALE i zaproponowali wersję lisz. Jest lepsza niż poprzednie, ale do doskonałości jej daleko, nic więc dziwnego, że podczas prac nad CIENIAMI AMN i TRONEM BHAALA znów rozgorzała dyskusja, czy nie wrócić do licza. Zdecydowało jednak prawo jednolitości nazewnictwa i by nie wprowadzać zamieszania w głowach ludzi, których cała sprawa łajno obchodzi, zdecydowaliśmy się na pozostawienie lisza.

Problemem przekładowym mającym związek z drugą edycją AD&D było nazwanie maga, który specjalizuje się w magii żywiołów, czyli przyzywa żywioły ognia/ziemi/wody/powietrza itd., strzela z ognistych kul itp., chroni się za płonącymi tarczami mocy itp. Po angielsku taki agent zwie się The Elementalist i większość graczy RPG nazywa go biernie elementalistą. Zwyczaj, jak wiadomo, jest jedną z norm językowych, więc wychodząc uzusowi naprzeciw zostawiliśmy elementalistę. Pojawiały się wszakże wątpliwości, co do tego, że może to kojarzyć się z jakimiś elementami, np. klockami, albo co gorsza (może i nie gorsza) z Milą Jovovicz i „Piątym elementem”. Powstały w związku z tym neologizmy: żywiolista, żywiołomanta, żywiołolog – ale jak to zwykle bywa z neologizmami, jeśli nie są genialne, trzeba je natychmiast odrzucić, bo popadniemy w manierę łabądziewy, albo monokółki przemysłowej, czyli taczki w nowomowie PRL-u.

Jak napisałem wyżej, trzecim zadaniem tłumaczy było przygotowywać grunt pod NEVERWINTER NIGHTS i nomenklaturę związaną z Trzecią Edycją D&D. Sprawa jest istotna, bo jeśli teraz narobilibyśmy błędów, to wszystkie dodatki do wspomnianej gry (jak i ona sama) musiałyby prawem serii je powtarzać. Dodatkowo stało się tak, że po bankructwie TSR-u prawa do wydawania AD&D nabyła firma WIZARDS OF THE COAST, będąca częścią notowanego na giełdzie nowojorskiej Hasbro i za sprawą wielkich pieniędzy przygotowała i wydała D&D 3E. Gra okazała się megahitem i konkurowała w rankingach sprzedaży z Harrym Potterem i Bridget Jones. O rozmachu towarzyszącej jej kampanii promocyjnej niech świadczy fakt, że New Line Cinema nakręciło nawet film fabularny DUNGEONS&DRAGONS MOVIE z Jeremym Ironsem (którego nota bene nie polecam nikomu poza kultystami „Mrocznego widma”). Ze względu na wysokość kapitału koniecznego dla wydania tego systemu w Polsce, nadal nie ma wersji rodzimej i nawet największe wydawnictwo-MAG nie jest w stanie temu podołać. Tym większa rola tłumaczy CD Projektu.

To nam przyszło podążać przez dziewicze tereny i tworzyć słownictwo, które ukształtuje język graczy RPG i cRPG na długie lata... oczywiście jeśli NEVERWINTER NIGHTS nie okaże się porażką. Póki co 3E mimo braku rodzimego wydania już zdaje się być jednym z wiodących systemów w Rzeczpospolitej i w związku z tym należało koordynować słownictwo i zasady z TRONU BHAALA z podręcznikiem. Weźmy przedmiot magiczny zwany Rod of Resurection. Słowo „rod” nie dbając o dokładność można przełożyć na kilka sposobów: laska, kostur, kij, berło, różdżka itp. By uniknąć tarć z przyszłym nazewnictwem NEVERWINTER NIGHTS odwołaliśmy się do podręcznika, gdzie zostało ustalone, że wands to różdżki – ładowalne przedmioty o kształcie i rozmiarach batuty, które wystrzeliwują jeden czar, np. Ognistą kulę; Rods to berła czyli „buzdyganiki” podobne do symbolu królewskiej władzy, które mają unikalne moce. I wreszcie Staves to kostury lub laski, które mają kilkanaście skumulowanych mocy.

Kolejny punktem zapalnym była terminologia związana z Zapomnianymi Krainami. Najpierw wyjaśnienie cóż to takiego... Forgotten Realms stworzył kanadyjski bibliotekarz z idiotyczną brodą – Ed Greenwood – około 30 lat temu. Jest to fikcyjny świat, w którym można „żyć” swoimi postaciami z D&D. Krainy są gigantyczne, sam kontynent Faerun jest wielkości Euroazji i gości tak różnorodne kultury, jak osady okutanych w kożuchy pionierów z ICEWIND DALE i władane przez magów tropikalne Halrua. Wraz z upadkiem TSR-u także światom do AD&D groził koniec, ale Forgottena uratowało BIOWARE, kupując licencję i osadzając w nich swoje gry: BALDUR`S GATE 1 i 2 oraz pomieniony ICEWIND DALE.. Cybernetyczna popularność skłoniła nowych pracodawców bibliotekarza do wznowienia jego dzieła i oto w czerwcu, podczas naszych prac nad TRONEM BHAALA pojawiła się tzw. podstawka do FORGOTTEN REALMS 3E. Kampania promocyjna była wielka, ale czy książka będzie sukcesem - pokaże czas. Póki co do Krain wprosiła się stara, znana z EYE OF BEHOLDER firma SSI i umieściła tam swoją grę POOL OF RADIANCE 2. Również konsola SONY puka do Wrót Baldura, na nią bowiem projektuje się zręcznościówkę 3D. W związku z aktualnością zagadnienia, tłumacze TRONU BHAALA musieli zapoznać się z nową wersją świata i uwzględnić ewentualne różnice. Dodatkowym „utrudnieniem” był fakt, że Zapomniane Krainy to prócz gier także masa książek fantasy z TRYLOGIĄ MROCZNEGO ELFA na czele (DRIZZT DO`URDEN – z 8 woluminów, ELMINSTER – z 10). Należało więc dostosować się do obowiązującego słownictwa, co niekiedy bywało trudne, zważywszy że taki np. termin jak Time of Troubles widziałem już w wersjach Czas Kłopotów, Czas Niepokoju, Czas Strapienia, Czas Trosk i Czas Bóg wie czego jeszcze. Przyjęliśmy najczęstsze – Czas Niepokoju.

Innym urokiem Zapomnianych Krain jest mnogość bóstw, która mogłaby zatrwożyć Rzymian. Weźmy taki przedmiot magiczny o nazwie Sword of Mask. Na oko to miecz maski, ale po głębszym przewertowaniu podręcznika do Forgottena, okazuje się, że Mask to facet i do tego bóg złodziei. Należało to oczywiście zmienić na miecz Maska, co może jednak wywoływać u osób nie aż tak rozeznanych w panteonie Krain niepotrzebne skojarzenia.

Inną ciekawostką jest krążek z Netheril – i tu znów wątpliwość co to jest ten Netheril. Na mapie go nie ma, ale po zapoznaniu się z historią świata okazuje się, że była to nazwa pradawnego miasta i państwa, które zniknęło pod piaskami pustyni.

Na koniec zostawiłem relację z potyczek o terminologię TRONU BHAALA. Spore wątpliwości wzbudził angielski neologizm Bhaalspawn. Przyjęliśmy wersję Pomiot Bhaala, choć nie do każdej sytuacji ona pasowała, a to dlatego, że raczej neutralny w oryginale rzeczownik „spawn” nabrał w polszczyźnie pejoratywnego charakteru i jako wyraz negatywnie nacechowany stylistycznie nie mógł występować w zwrotach typu :”Czy mogę prosić cię o pomoc, POMIOCIE?”. U Polaków słowo to przywołuje skojarzenia z pomiotem Szatana, Hitlera itp. W takich sytuacjach zastosowaliśmy wersję Dziecię Bhaala (nie syn, czy córka, bo jak wiadomo czasowniki angielskie nie zawierają informacji o rodzaju gramatycznym, więc musieliśmy przekładać to bezrodzajowo). Tak więc fakt, czy ktoś do was zwróci się „Pomiocie”, czy „Dziecię” będzie sygnałem, czy czegoś od was czasem nie chce – bardziej wazeliniarska wersja została zarezerwowana dla petentów.

Nie wątpię, że wspomniani doktrynerzy cRPG znajdą w moim artykule błędy dyskwalifikujące mnie i moich kompanów nie tylko jako tłumaczy, ale przede wszystkim jako graczy. Z radością rzucam się im na pożarcie.

Jak widać, wydawcy TRONU BHAALA borykali się z problemami, o których istnieniu większość inteligentnych ludzi na własne szczęście nie wie. Taki już człowieczy los, że w prawdziwym życiu nie ma maksymalnego poziomu doświadczenia i po awansowaniu na 40 level zawsze będzie przed nami 41. Póki co, jesteśmy na trzecim – na końcu wspaniałej trylogii o Tobie, Dziecię Bhaala.

Tomasz Cisłowski