autor: Krzysztof Bartnik
Wojny napoleońskie w pigułce – część 3
Dokładnie tydzień temu, dzięki firmie Cenega Poland, na rodzimych półkach sklepowych wylądowała strategia czasu rzeczywistego Kozacy II: Wojny Napoleońskie, my zaś kontynuujemy nasz cykl wiadomości poświęconych samemu Napoleonowi Bonaparte oraz najważniejszym wydarzeniom i militarnym kampaniom z jego życia.
Dokładnie tydzień temu, dzięki firmie Cenega Poland, na rodzimych półkach sklepowych wylądowała strategia czasu rzeczywistego Kozacy II: Wojny Napoleońskie, my zaś kontynuujemy nasz cykl wiadomości poświęconych samemu Napoleonowi Bonaparte oraz najważniejszym wydarzeniom i militarnym kampaniom z jego życia.
W trzeciej części cyklu „Wojny napoleońskie w pigułce” znajdziecie informacje o wojnie Napoleona z Wielką Brytanią, koronowaniu się tego wielkiego wodza na Cesarza, a także o kolejnej wojnie z Austrią, zakończonej olbrzymią „bitwą trzech cesarzy” pod Austerlitz oraz pokojem w Preszburgu. Zapraszam do czytania.
Po klęsce Austrii, jedynym, osamotnionym członkiem koalicji antynapoleońskiej pozostała Anglia. Jednak nawet rząd w Londynie był już zmęczony wyczerpującą i bardzo kosztowną wojną, tym bardziej że obecnie zabrakło sojuszników. Kiedy w lutym 1801 roku ustąpił wojowniczy premier William Pitt młodszy, nowy gabinet Henry'ego Addingtona uznał za konieczne przyjęcie proponowanego przez Napoleona od prawie dwóch lat, pokoju. Został on podpisany ostatecznie w marcu 1802 roku w Amiens we Francji. Druga koalicja antynapoleońska przestała istnieć. Po dziesięciu latach nieprzerwanych wojen w Europie w końcu zapanowała cisza.
Na początku sierpnia 1802 roku, na mocy przeprowadzonego plebiscytu Napoleon uzyskał godność dożywotniego konsula. Napoleon w dalszym ciągu wytrwale dążył do uzyskania przez Francję hegemonii. Utworzył Republikę Batawską w Holandii i Republikę Helwecką w Szwajcarii. Dokonał też aneksji Piemontu. Jednocześnie na terenie Niemiec podjął w 1803 roku działania mające na celu osłabienie pozycji tamtejszego cesarza.
„Ludzie genialni są jak meteory. Ich przeznaczeniem jest, by spalając się, przydali blasku epoce, w której żyją.” – Napoleon Bonaparte
Zaostrzeniu uległy jednak stosunki handlowe z Wielką Brytanią. Mnożyły się incydenty na morzach, w których Anglicy rewidowali i zagarniali statki francuskie, Francuzi zaś wznowili morską blokadę wysp brytyjskich oraz internowali Anglików z Francji, konfiskując ich majątki. Zagarnęli też niemiecki port Hanower nad Morzem Północnym. W tej sytuacji wojna stała się nieunikniona. Doszło do niej już w maju 1803 roku. Napoleon zgromadził potężną armię, liczącą setki tysięcy żołnierzy i rozpoczął przygotowania do inwazji na Wielką Brytanię. Armia francuska miała być przewieziona na statkach, gromadzonych w portach nad Kanałem La Manche, jednak wszystkie porty zostały zablokowane przez około 60 liniowych okrętów angielskich i zamiar inwazji okazał się nierealny.
W trakcie przygotowań do inwazji na Wyspy Brytyjskie wykryto również przygotowany przez Brytyjczyków spisek na życie Napoleona. Senat zwrócił się wówczas do Napoleona z prośbą o ustanowienie we Francji dziedzicznej monarchii. Pierwszy konsul nie dał się długo prosić i 2 grudnia 1804 roku w obecności papieża Piusa VII koronował się na cesarza Francuzów (sam, a nie z rąk papieża, włożył sobie koronę na głowę). Nowy cesarz rozbudował wkrótce wspaniały dwór, a swoim braciom przekazał królewskie trony Neapolu, Holandii, Westfalii i Hiszpanii. W 1809 roku rozwiódł się z Józefiną - z nią nie mógł doczekać się syna. W kwietniu 1810 roku poślubił Marię Luizę, córkę cesarza Austrii. Rok później Napoleonowi urodził się w końcu długo wyczekiwany syn, którego polecił ogłosić królem Rzymu.
Bitwa pod Trafalgarem
Napoleon podjął próbę odciągnięcia floty brytyjskiej z kanału La Manche. Wobec groźby desantu francuskiego na Wielką Brytanię, dyplomacja angielska doprowadziła do zawiązania III koalicji antyfrancuskiej (Wielka Brytania, Austria, Rosja, Szwecja i Królestwo Neapolu), która wypowiedziała wojnę Francji. Prusy pozostały neutralne do 1806 roku, Hiszpania opowiedziała się po stronie Napoleona. W październiku 1805 flota francusko-hiszpańska została pokonana pod Trafalgarem przez flotę angielską dowodzoną przez admirała H. Nelsona. Plan Napoleona nie powiódł się i musiał on zrezygnować z przygotowań do inwazji i skierować się przeciw Austrii. Anglia potwierdziła swą dominującą potęgą na morzu i nie dała odebrać sobie tej hegemonii. Klęska Francji na morzu nie miała jednak najmniejszego wpływu na przebieg kampanii napoleońskiej na lądzie.
Bitwa pod Ulm
Do 1805 roku Napoleon zajął Królestwo Piemontu (Turyn) oraz Republikę Liguryjską (Genua), a także przekształcił Republikę Włoch w Królestwo Włoch, mianując się jego królem. Naruszył w ten sposób historycznie ukształtowany system Niemieckiego Cesarstwa Rzymskiego, rządzonego przez niemieckich cesarzy dynastii Habsburgów. Nowa wojna rozpoczęła się we wrześniu 1805 roku od ataku Austrii na sprzymierzone z Francją, Księstwo Bawarii. Wtedy Napoleon ruszył ze swą armią do Austrii. Najpierw pokonał w bitwie pod Ulm wojska austriackiego generała Macka, które broniły północnego podejścia do Wiednia. Napoleon bardzo szybko wyeliminował, a raczej pojmał do niewoli, prawie 60-tysięczną armię austriacką z 200 armatami i przeszło 5 tysiącami koni, co stanowiło prawie trzecią część potencjału militarnego Wiednia skierowanego do wojny przeciwko Napoleonowi. Po sromotnej klęsce pod Ulm jasne było, że trzecia koalicja antyfrancuska przegrała wojnę. Jednak ani w Wiedniu, ani w Petersburgu nikt nie był tego świadomy. Tymczasem Napoleon nie próżnował, rzucając całą armię na Wiedeń. Stolica Austrii została zajęta, a wojska napoleońskie skierowały się na północny-wschód (Morawy), aby zmierzyć się z połączonymi wojskami austro-rosyjskimi.
Bitwa pod Austerlitz
2 grudnia 1805 roku pod Austerlitz doszło do jednej z najważniejszych bitew wojen napoleońskich i decydującej bitwy wojny z trzecią koalicją antynapoleońską. Owe starcie zwane jest także „bitwą trzech cesarzy”, chociaż to określenie nie jest do końca prawidłowe, gdyż na polu bitwy był tylko Napoleon Bonaparte i car Aleksander I. Stosunek sił przed bitwą był niekorzystny dla Francuzów: 73,000 żołnierzy wobec 90,000 żołnierzy połączonej armii austriacko-rosyjskiej dowodzonej przez Kutuzowa. Starcie rozpoczął poranny atak sił austriacko-rosyjskich na pozycje francuskie pod wsiami Telnice i Sokolnice. Broniący tego odcinka frontu marszałek Davout miał do dyspozycji 9,000 żołnierzy przeciw 27,000 przeciwnika, mimo to utrzymał pozycję i powstrzymał ataki. Kutuzow, chcąc rozbić centrum Francuzów rzucił do walki dalsze korpusy, które przez Wzgórza Prackie atakowały w kierunku linii francuskich, jednak ze względu na utrzymującą się w dolinach mgłę nie mogły dostrzec wojsk francuskich. W ramach rewanżu Napoleon rzucił do ataku na Wzgórza Prackie dywizję Soulta, która przy dźwiękach muzyki wojskowej zmusiła przeciwnika do pośpiesznego odwrotu, odcinając jednocześnie kolumny walczące z Davoutem. Car Aleksander I chcąc ratować sytuację polecił Kutuzowi rzucić do walki najlepsze oddziały. Kawaleria rosyjska z impetem uderzyła na Francuzów roznosząc w pył dwa pułki piechoty, lecz Napoleon zażegnał niebezpieczeństwo wysyłając przeciwko Rosjanom kilka szwadronów mameluków gwardii cesarskiej i strzelców konnych pod dowództwem swego adiutanta, generała Rappa. Kontrszarża francuska zatrzymała jazdę rosyjską i zmusiła ją do odwrotu, a atak gwardii carskiej został powstrzymany przez grenadierów starej gwardii, którzy zadali Rosjanom ciężkie straty. Wycofujące się oddziały austriacko-rosyjskie zostały zdziesiątkowane przez artylerię francuską.
Austerlitz – faza 1
Austerlitz – faza 2
Austerlitz – faza 3
Armia austriacko-rosyjska straciła 186 armat, około 15,000 żołnierzy, kolejne 30 tysięcy wzięto do niewoli. Napoleon przy stracie około 7,000 żołnierzy triumfował, a jego zwycięstwo historycy wojskowości określili jako drugie, po Kannach Hannibala, arcydzieło taktyczne w historii wojen.
„Armia baranów, której przewodzi lew, jest silniejsza od armii lwów prowadzonej przez barana.” – Napoleon Bonaparte
Po porażce, Austria wycofała się z koalicji i zawarła z Francją w grudniu 1805 roku pokój w Preszburgu (obecnie Bratysława). Na jego mocy musiała się zrzec Wenecji i Dalmacji na rzecz napoleońskiego Królestwa Włoch. W lipcu 1806 roku Cesarz Napoleon doprowadził do rozwiązania Rzeszy Niemieckiej i utworzenia w jej miejsce zależnego od Francji Związku Reńskiego. Jednocześnie zmusił władcę Austrii do zrzeczenia się tytułu cesarza rzymskiego. Car Aleksander I wycofał zaś resztki swego korpusu interwencyjnego do Rosji.
Przy tworzeniu tego tekstu posiłkowałem się materiałami znalezionymi na poniższych stronach:
