Może są osoby wśród GOLowiczów, które pisały maturę z Wosu, czy też po prostu znają się na rzeczy. Na jutro mam przygotować i opowiedzieć w kilku żołnierskich słowach o systemowej koncepcji sylwetki Polski. Wygląda to tak, że ja wychodzę na środek, wyjaśniam dane zagadnienie, w tym przypadku ten temat. W przeciwnym wypadku czeka mnie "dynia". Oczywiście wcześniej szukałem w googlu informacji na ten temat, jednak nic sensownego nie znalazłem. Słowo systemowa kojarzy mi się z systemem politycznym, a najbardziej z komunizmem. Nie wiem czy jest to dobry trop, by zacząć poszukiwania. W ogóle na lekcji zaczęliśmy dopiero podstawy jeżeli chodzi o politykę. Nie przerabialiśmy żadnych tematów o systemach politycznych i innych rzeczach związanych z polityka. Z tego co się orientuję w moim podręczniku tego nie ma, a nauczyciel podyktował temat z jakiegoś vademecum.
Mam nadzieję, że ktoś pomoże. Z góry dzięki!
@
dzięki za link, ale czy mógłbyś jaśniej, bo trochę mi się spieszy. Proszę o jakieś wskazówki co oznacza słowo "systemowa"?
Tylko nie mówi, że w Polsce istnieje wolny rynek bo się zbłaźnisz (przed tymi bardziej inteligentnymi)
Systemy rządów na przestrzeni lat, miejsc i tradycji
System rządów to pojęcie skupiające w sobie ogół organów państwowych, partii politycznych, ale również grup społecznych i organizacji uczestniczących w procesie funkcjonowania państwa, określający przy tym ich wzajemne relacje między sobą. Od 1953 roku i pracy autorstwa Davida Eastona, coraz częściej nazywany jest również systemem politycznym.
Systemy rządów ewoluowały na przestrzeni lat, zmieniając swoje koncepcje. W wielu wypadkach na kształt systemu rządów wpływ miał nie tylko okres ich funkcjonowania, ale również terytorium czy – przede wszystkim – osadzenie w kulturze. Nawet jednak w kulturach stosunkowo jednolitych, jak choćby zachodnioeuropejskiej, szereg drobnych detali, przeżyć i doświadczeń wpływał na wykształcenie określonego rodzaju rządów, w związku z czym w niemal wszystkich państwach Unii Europejskiej systemy te dzielą się na kilka zasadniczych grup, a i wśród tych grup widoczne są liczne podziały.
Na system rządów (polityczny) składa się przede wszystkim:
społeczeństwo o określonej liczbie zbieżnych i sprzecznych interesów
stosowne organizacje, powstałe w celu reprezentowania tych interesów
instytucje władzy państwowej, których wyłączną kompetencją jest kształtowanie tych interesów, również na drodze przymusu
normy prawne oraz elementy zwyczaju powstałe w celu regulowania zasad rządzących społeczeństwem
Warto przy tym nadmienić, że systemy polityczne przyjmują bardzo różne formy w zależności od regionu występowania, ich kultury, a także związanej z nimi religii. Zachodnią Europę charakteryzują tak zwane liberalne systemy polityczne. Dla państw dawnego bloku wschodniego często typowe są tak zwane postkomunistyczne systemy polityczne. Z tymi dwoma spotykamy się na co dzień. Warto zauważyć jednak obecność nieco bardziej egzotycznych wschodnioazjatyckich systemów politycznych czy nawet islamskich systemów politycznych, które cechuje ścisłe powiązanie z religią Islamu (która jednak istnienia tych systemów nie neguje), na dodatek przywódca duchowy często jest także przywódcą w politycznym znaczeniu tego słowa.
Systemy postkomunistyczne coraz bardziej upodabniają się do systemów liberalnych, czyli drogi wytyczonej w drodze kształtowania przez szeroko pojęty Zachód. Cechuje je zdecydowanie największa podatność na reformy i transformacje, szczególnie w dążeniu do wprowadzeniu modelu parlamentarnego, gospodarki rynkowej i swoistej narodowej suwerenności. Niestety, cechą typową dla tych systemów jest także przybierające na sile zjawisko korupcji, które z czasem zaczyna być przezwyciężane.
W państwach demokratycznych modele ustrojowe mogą przybierać różnoraką formę – w pełni demokratyczną, demokratyczną tylko częściowo czy wreszcie autorytarną, choć to ostatnie zjawisko w ostatnich czasach staje się na szczęście niemalże marginalne. Taki model ustrojowy wyróżniamy jeśli weźmiemy pod uwagę kryterium charakteru systemu politycznego.
Możliwy jest również wariant poddający rozróżnieniu strukturę terytorialną, a w tym gronie modelami przykładowymi są państwa unitarne i złożone, ze szczególnym uwzględnieniem państw federalnych, wśród których istotną rolę i znakomity przykład demokracji stanowią chociażby Stany Zjednoczone.
Najważniejsze kryterium podziału to przede wszystkim jednak rozróżnienie struktury i systemów organizacji poszczególnych instytucji i nimi zajmę się w dalszej części pracy.
Systemy parlamentarne
Najbardziej powszechnym w tym gronie jest system parlamentarny, z którego korzysta zdecydowana większość państw Unii Europejskiej, w tym również Polska. System ten opiera się na idei silnego parlamentu, będącego odzwierciedleniem poglądów narodu. Szczególna rola Parlamentu w Polsce zauważalna jest między innymi w tym, że to właśnie on powołuje rząd oraz Prezydenta. Ma także ograniczone uprawnienia weryfikujące poczynania rządu (np. poprzez udzielanie wotum nieufności) czy Prezydenta – w wyjątkowej formie w postaci Zgromadzenia Narodowego ma możliwość postawienia głowy państwa przed Trybunałem Stanu.
Tego typu tendencje zauważalne są szczególnie w systemie parlamentarno-gabinetowym (m.in. Polska), gdzie głowa państwa pełni funkcje przede wszystkim reprezentatywne, władzę zaś sprawuje Rząd, odpowiedzialny przed Parlamentem. System ten wykształcił się w Wielkiej Brytanii na przełomie XVIII i XIX wieku, obecnie spotykany jest m.in. we Włoszech, Hiszpanii, na Węgrzech, niektórych krajach Skandynawii czy w Polsce.
W gronie podstawowych cech systemu parlamentarno-gabinetowego można wymienić:
parlament jest wybierany w wyborach powszechnych:
układ sił w parlamencie przesądza o powołaniu premiera i powołaniu rządu
rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem,
rząd ma wpływ na rozwiązanie parlamentu (czasem jednej jego izby gdy jest dwuizbowy) przed upływem kadencji, co powoduje konieczność rozpisanie przedterminowych wyborów
między parlamentem a rządem istnieje system powiązań organizacyjnych, funkcjonalnych i personalnych (ministrowie mogą być i często są deputowanymi) co oznacza brak separacji władzy ustawodawczej i wykonawczej
głowa państwa (w postaci prezydenta lub monarchy) nie kreuje polityki wewnętrznej, ani zagranicznej, spełnia jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, a także wobec woli większości parlamentarnej – powołuje premiera, zarządza wybory przedterminowe.
System gabinetowo-parlamentarny jest typowy dla Wielkiej Brytanii, charakteryzuje się zaś – jak można się łatwo domyślić – dominującą rolą Rządu nad parlamentem. I tak oto, jego typowymi cechami są:
dwupartyjność
brak zasady separacji władzy
wybór premiera występuje automatycznie poprzez wybór zwycięskiej partii
premier może wystąpić z wnioskiem o rozwiązanie parlamentu
Niezwykle ciekawą ideę stanowi system parlamentarno-komitetowy, który po raz pierwszy pojawił się w konstytucji jakobińskiej, a następnie był częściowo recypowany przez niektóre państwa byłego bloku wschodniego. Nie jest tworem zupełnie martwym, ponieważ nawet dziś w oparciu o jego założenia, funkcjonuje Szwajcaria.
Jego zdecydowanie najistotniejszym elementem jest brak zasady trójpodziału władzy. Jest ona jednolita i posiada uprawnienia zarówno wykonawcze, jak i ustawodawcze. Niezwykle ciekawą koncepcję przyjęto wobec głowy państwa, która odpowiada politycznie przed parlamentem, nie ma możliwości rozwiązania rządu, a zostaje nią członek rządu o najdłuższym stażu. Sam rząd powoływany jest przez parlament, zaś poszczególnych ministrów nie można odwołać. Jeśli nie podadzą się oni do dymisji, odpowiedzialność polityczną mogą ponieść dopiero brakiem wyboru w kolejnej kadencji.
Ostatnim z systemów parlamentarnych jest system kanclerski, będący dość złożonym lecz z powodzeniem stosowanym modelem przez Niemcy. System ten podkreśla wysoką rolę samorządów lokalnych (w formie osobnych rządów i parlamentów), co wynika z federalnego charakteru Niemiec. Samorządy mają spory zakres kompetencji w stosunku do poszczególnych landów. Państwem federalnym zarządza jednak kanclerz o dość szeroko pojętych kompetencjach. Kanclerzy powoływany jest przez niższą izbę niemieckiego parlamentu – Bundestag, do której należy zresztą zdecydowana większość władzy ustawodawczej. Rola Prezydenta w takim systemie politycznym jest ściśle zmarginalizowana – pełni one funkcję niemal wyłącznie reprezentacyjną oraz pozostaje w niezwykle luźnych stosunkach z sądownictwem. Bierze też udział w desygnowaniu kanclerza, są to jednak w dużej mierze funkcje czysto marionetkowe i bez realnego wpływu na władzę. Kluczową postacią takiego systemu jest właśnie kanclerz, który stoi na czele rządu i ma szeroko pojęte kompetencje.
System prezydencki
System prezydencki, czasem nazywany też prezydencjalizmem. System typowy dla krajów Ameryki Południowej, najpowszechniej znany za sprawą Stanów Zjednoczonych. Kluczową postacią tego typu systemu rządów jest postać Prezydenta. Prezydent jest równocześnie szefem rządu. Sam system dość wyraźnie rozgranicza władzę ustawodawczą i wykonawczą. Ta pierwsza leży w kompetencji parlamentu – druga, oczywiście, Prezydenta, który zwolniony jest od politycznej odpowiedzialności parlamentarnej (choć ten może skorzystać z tzw. impeachmentu). W gronie najpowszechniejszych cech takiego systemu znajdujemy:
prezydent jest wybierany w głosowaniu powszechnym;
kadencja prezydenta jest określona w czasie
ministrowie wchodzący w skład rządu odpowiadają jedynie przed prezydentem;
istnieje jeden ośrodek władzy wykonawczej;
akty wydawane przez prezydenta nie wymagają kontrasygnaty;
prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie, ale w przypadku złamania konstytucji lub prawa może zostać odwołany (przez parlament lub naród w referendum);
prezydent ma możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy w sytuacjach nadzwyczajnych (np. okres wojny).
Można rozróżnić również systemy semiprezydenckie (np. we Francji) czy nawet supersemiprezydenckie (Rosja), w których stopień uprawnień Prezydenta nieco różni się od przykładu modelowego, nadając i odbierając głowie państwa dodatkowe uprawnienia na przykład w kwestii wzajemnych relacji z parlamentem czy premierem.
Podsumowanie
Systemy rządów większości państw osadzone są w ich konstytucjach i prawie ustrojowym, które jest szczególnie wrażliwe na modyfikacje, w związku z czym zmiany dokonywane są sporadycznie. Nie ma jednak wątpliwości co do faktu, że żaden z nich nie stanowi swoistego ideału, a jedynie pewną koncepcję, która była adekwatna do określonych doświadczeń narodowych i jest efektem zmian w prawie na przestrzeni dziejów. Wysoce prawdopodobne wydaje się również to, że z czasem każdy z wymienionych systemów będzie ewoluował, być może niektóre z nich będą się łączyć, a w ich miejscu pojawiać będą się zupełnie nowe koncepcje systemów rządów.
dzieki Stramaccioni
