Forum Gry Hobby Sprzęt Rozmawiamy Archiwum Regulamin

tvgry.pl Prawda czy fikcja? Nauka w serii Mass Effect

06.08.2016 18:13
1
vicsmash
1
Junior

Mozna by sie zgodzic z opinia w wypadku gdyby fizyka podrozy z predkoscia swiatla nie byla oparta na "teorii" a wiec czyms czego nie jestesmy w stanie empirycznie udowodnic. Tak samo jak nasze pojecie o prawach fizyki na ktorych opiera sie kosmos jestesmy w stanie zalozyc ze opiera sie na zasadach ktore obserwujemy na ziemii i jej najblizszym sasiedztwie ktore jest pod wplywem grawitacji slonca. Nikt nie jest w stanie okreslic czy te zasady rowniez dotycza przestrzeni miedzy ukladami planetarnymi lub miedzy galaktykami poniewaz nie jestesmy w stanie tego zbadac. Jestesmy jak mrowka w centrum pustyni tworzymy teorie o calym uniwersum znajac jedynie maly skrawek.

06.08.2016 19:22
😈
2
odpowiedz
Lemigranto
30
Centurion

mozg rozjebany hehe

06.08.2016 19:32
😃
3
odpowiedz
3 odpowiedzi
Entropy
2
Junior

"Poprzez obrót, tworzy się siła odśrodkowa, która przyciąga mieszkańców Cytadeli do środka. W innym przypadku polecieli by sobie w kosmos..." Siła odśrodkowa nie przyciąga do środka :)

07.08.2016 02:31
3.1
c-bool2
9
Legionista

Przyjmijmy, że Cytadela to sfera, a jej część mieszkalna znajduje się po wewnętrznej stronie tej sfery. W tym wypadku siła odśrodkowa zapewnia "przyciąganie" do "środka"(części mieszkalnej) cytadeli. Podobne rozwiązania są obecne w hipotetycznych megastrukturach takich jak: Pierścień Dysona i jego rozwinięcie Sfera Dysona, a także nawiązując do gier: Pierścień Halo z serii "Halo"

07.08.2016 11:27
😜
3.2
Entropy
2
Junior
Wideo

Zawsze jest ktoś kto tłumaczy, że "do środka" oznacza "na zewnątrz". Nawet autor przyznał, że to było przejęzyczenie: [link]

07.08.2016 14:12
3.3
Exxodus
13
Legionista

Jeżeli nawiązujesz do różnicy pomiędzy siłą 'odśrodkową' a 'dośrodkową' to musisz wiedzieć, że jedyna różnice jaka jest polega na tym czy obserwator zachodzącego zjawiska (oddziaływania tej siły) znajduje się (lub nie) w układzie inercjalnym.

06.08.2016 19:39
4
1
odpowiedz
Bazylisheq
103
Konsul

vicsmash - jesteśmy w stanie określić co się działo w jednej bilionowej sekundy od wielkiego wybuchy więc trochę cię poniosła fantazja, że nie potrafimy określić praw fizyki w generalnie stabilnym i przewidywalnym miejscu jakim jest przestrzeń międzygalaktyczna. Niemniej sporo jeszcze przed nami to fakt.

06.08.2016 19:48
Dziadunio Burszuras
5
2
odpowiedz
Dziadunio Burszuras
18
Zapchajdziura
10

Bardzo fajny materiał na chyba rzadko omawiany temat :)

06.08.2016 22:49
6
odpowiedz
kamilp5
77
Pretorianin

Bardzo fajny filmik, przygotowanie merytoryczne na propsie. Tak trzymać!

Świat w serii Mass Effect zawsze był dla mnie jednym z jej najlepszych elementów. Podziwiam ludzi z Bioware, że potrafili wprowadzic jeden fantastyczny element - piezo, i obudować wokół niego całą powszechnie występującą w sci-fi technologię. To nadaje światu niesamowitej wiarygodnosci i dzięki temu ME wygrywa u mnie z Gwiezdnymi Wojnami (midichloriany lulz).

A skoro tak naukowo się zrobiło to zarzucę ciekawostką :D
Tak naprawdę, to podróże z prędkością większą niż prędkość światła to nie jedynie obiekt rozważań mało prawdopodobnych teorii, tylko nie takie wcale rzadkie zjawisko, obserwowane również w Polsce.
W Świerku, niedaleko Warszawy znajduje się reaktor jądrowy, w którym jak w każdym reaktorze zachodzą reakcje jądrowe, których produktami są cząstki elementarne o tak dużej energii, że poruszają się w w wodzie chłodzącej reaktor szybciej niż światło. Jest to możliwe, ponieważ światło w wodzie wędruje ok. 1,5 raza wolniej niż w próżni.
Przy tym zjawisku widoczna jest niebieska poświata - tzw. promieniowanie Czerenkowa, odpowiednik fali uderzeniowej występującej przy przekroczeniu prędkości dźwięku, swoją drogą wspomniane w serii ME jako zabójczy skutek awaryjnego wyjścia z "tuneli" otwieranych przez przekaźniki masy :)

06.08.2016 22:55
7
odpowiedz
1 odpowiedź
juz_sam_nie_wiem
110
Pretorianin

Inna ciekawostka - przekaźnikiem masy, który umożliwił ludzkości eksplorację Drogi Mlecznej miał być Charon, wg lore gry nie będący księżycem, ale właśnie nieznanym ludziom przekaźnikiem masy. Wynikało to z faktu, że z racji odległości od Ziemii i tego, że to ciało niebieskie jest małe, przez co bezpośrednie obserwacje nie były możliwe, praktycznie nic o nim nie wiedzieliśmy. W lipcu ubiegłego roku wspomniana sonda New Horizons wykonała jako pierwsza bezpośrednie obserwacje Charona, który niestety okazał się być zwykłym kawałkiem skały i lodu:)

07.08.2016 01:43
kalpaucjusz
7.1
kalpaucjusz
13
Chorąży

Przekaźnik Charona był pokryty grubą warstwą lodu więc jest nadzieja :P

06.08.2016 23:41
8
odpowiedz
2 odpowiedzi
Matmax_57
62
Centurion

Co to za utwór na końcu?

06.08.2016 23:47
8.1
Matmax_57
62
Centurion

A Future for the Krogan thx ;)

07.08.2016 22:13
grish_em_all
8.2
grish_em_all
238
Grish
Wideo

To nie "A Future For The Krogan", a "The End of an Era", z DLC Citadel :)
https://www.youtube.com/watch?v=07D1baJlCPg

07.08.2016 00:37
9
odpowiedz
Franc32
7
Junior
10

Lubię :)

07.08.2016 09:15
10
odpowiedz
Valgard
31
Centurion

hm.. jeśli już zakładać żę sygnał nie idzie podprzestrzennie tylko normalna droga i np ktoś odbiera wezwanie o pomoc po 3 latach, a podróżując nadświetlą dogrywa tak żeby cofnąć się o 3 lata względem nadawcy to jest na czas :D

post wyedytowany przez Valgard 2016-08-07 09:17:16
07.08.2016 09:22
Wrathtide
11
odpowiedz
Wrathtide
21
Chorąży

Wg mnie to Twój najlepszy materiał! Pozdrawiam!

07.08.2016 09:29
12
odpowiedz
Valgard
31
Centurion

"podróż która dla sheparda trwa kilka minut, dla zew obserwatora będzie trwała wiele lat" niby dlaczego?
Będzie tak w przypadku tylko prędkości podświetlnej gdy np lot ma trwać 40 lat, dla sheparda może minąć 5 min. Jednak podróż po to jest nadświetlna by gdzieś dotrzeć w parę minut, dla sheparda wciaż minie wielokrotnie mniej ale to nie znaczy że całość musi być długa. No chyba że gdzieś było powiedziane że shepard w nadświetlnej podróżował wiele lat - wtedy dla otoczenia mogły minąć tysiące - oczywiście pomijając teorie z cofaniem w czasie- bo wtedy byłby na czas ;)

07.08.2016 10:21
👍
13
odpowiedz
Eleventh
103
Pretorianin

Super materiał! Mówiąc o dylatacji czasu przypomniało mi się jak problem podróży na dalekie odległości został rozwiązany w filmie Interstellar. Tam ludzie jakby "zasypiali" w takich kapsułach na odpowiednią ilość czasu. Osobiście nie chciałbym się w to zagłębiać, aby nie urazić swoją wesołą kreatywnością osób, które zajmują się takimi zagadnieniami całkiem poważnie. ;)

Pozdrawiam!

07.08.2016 10:29
Drusix2
14
odpowiedz
Drusix2
66
Centurion
10

Bardzo dobry materiał :D Podziwiam, że przy takiej częstotliwości publikowania dalej macie takie genialne pomysły na filmiki :D

07.08.2016 12:21
15
odpowiedz
1 odpowiedź
Gosen
155
Generał

Pod względem socjologicznym praktycznie większość sf kuleje i nie inaczej jest w ME. Prawie każda rasa jest mniej lub bardziej podobna do człowieka i w sumie prezentuje jakieś wybiórcze jego cechy, przez co łatwo jest przewidzieć zachowanie takich osobników. Naiwna jest też rola ludzkości w tym wszystkim i relatywnie krótki czas adaptacji do nowych warunków. Wszystko po to aby ułatwić odbiór i zrobić barwniejszą opowieść, ale nie zmienia to faktu że scenariusze te są bardzo naiwne i niemożliwe w rzeczywistości, dlatego nigdy nie byłem fanem SW, bo tam wszystko jest podciągnięte do granic absurdu, a ME się chociaż stara. Zgadza się, że niektóre rzeczy się ignoruje by cieszyć się historią, a ta w tym wypadku dostarcza, chociaż do wybitnego produktu miejscami trochę brakuje.

08.08.2016 09:40
Ragn'or
15.1
Ragn'or
224
MuremZaPolskimMundurem

Takie spełnione multi- kulti w kosmicznych klimatach, co mnie zawsze bawiło, gdyż taka koegzystencja jak była pokazana w grze byłaby po prostu niemożliwa.

07.08.2016 14:04
16
odpowiedz
kaz26
38
Chorąży

Mnie bardziej śmieszy to że większość obcych w mass effect są humanoidami lub mają cechy ziemskich zwierząt.Na samej ziemi jest gigantyczna różnorodność życia a wszyscy wywodzimy się z tego samego środowiska(fauna i flora). Według mnie życie na innych planetach by potrafiło nas totalnie zaskoczyć, mogło by nawet nie być oparte na węglu jak nasze.

07.08.2016 15:46
17
odpowiedz
Altarotw
14
Legionista

1) Nie "hiperprędkościową" tylko raczej hipersoniczną (poruszającą się z wielokrotną prędkością dźwięku) vide : space24.pl/381183,dalej-szybciej-i-z-wieksza-precyzja-razenia-bron-hipersoniczna-nieodlegla-przyszlosc
lub działka elektro-magnetyczego z angielska railgun (test tego pokazujecie) vide: defence24.pl/32148,testy-ladowego-dziala-elektromagnetycznego-zasieg-400-km-video
2) Siła odśrodkowa odpycha od środka a nie przyciąga co oznacza że sztuczna grawitacja polega teraz na obrocie np walca dzięki czemu możesz chodzić po jego wewnętrznej stronie głową w stronę środka bo siła od środkowa wypycha Cię na ścianę walca.

post wyedytowany przez Altarotw 2016-08-07 16:01:33
07.08.2016 15:53
KMDR_Szepord
👍
18
odpowiedz
KMDR_Szepord
10
Legionista
9.5

Dziękuję za materiał. Moja ulubiona seria na miejscu pierwszym i póki co to się nie zmienia. Kiedyś jeszcze przed odpaleniem Mass Effect nienawidziłem kosmicznych strzelanek ale to się zmieniło kiedy pierwszy raz odpaliłem dwójeczkę (tak zacząłem serię od dwójki). Później już tylko przeszedłem jedynkę następnie dwójkę po raz drugi i czekałem z niecierpliwością na trójkę. Ot cała historia. Massowe pozdro dla fanów!

07.08.2016 17:29
mackal83
19
odpowiedz
mackal83
147
Konsul

Świetny materiał Arasz.
Seria Mass effect jest wspaniała ,ale pod względem nauki to w większości czyste s-f.
O podróżach w kosmosie to już wiedziałem od dawna.Są po prostu nierealne z punktu patrzenia ludzkości.Nasze króciutkie życie wygląda mikroskopijnie przy tych wszystkich latach świetlnych.
Ale tak jak powiedziałeś.Może za tysiąc lat będzie to realne...

07.08.2016 17:54
20
odpowiedz
2 odpowiedzi
luki349
30
Chorąży

co do prędkości światła to gadałeś bzdury.
Według fizyki newtonowskiej aby rozpędzić obiekt o masie M do prędkości światła potrzeba X energii, jeśli użyjemy więcej energii niż X powiedzmy X+ (gdzie X+ = X+Y), to obiekt i tak osiągnie tylko prędkość światła, ale jego masa będzie wynosić M+Y.

Czyli teoretycznie:
1 gramowy pocisk wystrzelony z prędkością nad świetlną w momencie uderzenia będzie miał masę (powiedzmy) 1 tony, ale jego prędkość nie przekroczy prędkości światła.

07.08.2016 20:05
Raistand
20.1
1
Raistand
172
Legend

Fizyka newtonowska nie nadaje się do opisywania zdarzeń relatywistycznych.

07.08.2016 20:51
😊
20.2
NieMamGłowyDoNicków
41
Chorąży

Zanim napiszesz że ktoś gada bzdury warto samemu zweryfikować swoje "teorie" , zobacz sobie wzór na mase relatywistyczną.

07.08.2016 20:41
Maverick0069
21
odpowiedz
Maverick0069
94
THIS IS THE YEAR

Neil DeGrasse Tyson może czuć się zagrożony:-)
Spoko materiał.

08.08.2016 01:49
22
odpowiedz
LB
1
Junior
Wideo

Wydaje mi się że ten film powinien zawierać odniesienie do oryginalnego źródła z konta YT ShoddyCast.

Dla porównania filmy z kanału

[link]

[link]

08.08.2016 02:00
kaszanka9
23
odpowiedz
4 odpowiedzi
kaszanka9
109
Bulbulator

Nie można podróżować szybciej niż światło, za duży nacisk na to w materiale, bo i nie trzeba, osiągając prędkość światła możemy "skoczyć" gdzie chcemy w 0 czasu.

Tak, z perspektywy światła wszystko jest jednym punktem, w który dociera natychmiast.

I nie pytajcie mnie "co i jak", według obecnej naszej wiedzy i wzorom takie rzeczy właśnie wynikają.

ERRATA, siła odśrodkowa nie powoduje, że obiekt zyskuje grawitację, to tylko "emulacja", bo prostu przyciska nas do obiektu siła odśrodkowa, grawitacja przyciąga, odśrodkowa wypycha.

post wyedytowany przez kaszanka9 2016-08-08 02:03:11
08.08.2016 07:12
Raistand
23.1
Raistand
172
Legend

Pomijając fakt, że według obowiązującej jeszcze fizyki nie da się rozpędzić materialnej rzeczy do prędkości światła...

Nawet gdyby się dało osiągnąć rakietą prędkość c ( lub przynajmniej 0,99999999999999999c) to o ile taka podróż dla pasażerów trwałaby faktycznie dość krótko to czas we wszechświecie płynąłby normalnie. Podróż do gwiazdy oddalonej o kilkaset lat świetlnych dla załogi trwałaby dość krótko ale na Ziemi czy gdziekolwiek indziej minęłoby kilkaset lat. Celowość takich podróży staje pod dużym znakiem zapytania. To raczej misje w jedną stronę. Do zaakceptowania jeśli chodzi powiedzmy o kolonizacje innych innych światów ale nie jeśli chcemy sobie po prostu polatać i wrócić do domu.

08.08.2016 14:27
kaszanka9
23.2
kaszanka9
109
Bulbulator

Bazując ponownie na obecnej wiedzy (choć uważam, że jednak wszystkiego nie wiemy i coś tu nie gra z tymi wzorami) to problem pojawia się tylko przy prędkości bliskiej c, jeżeli jakimś cudem osiągniemy c, a dla c dotarcie gdziekolwiek zajmuje 0 czasu, wiec jak czasu w ogóle nie mija nic, to TEORETYCZNIE, wcale na ziemi nie minie nie wiadomo ile czasu, nie minie w ogóle nawet sekunda.

Bo przy c sprawa staje się trochę bezsensowna, bo według wzorów minie nieskończenie wiele czasu obserwatora, a więc obojętnie gdzie wyruszysz z tą prędkością, wszystko przestane istnieć...

Oczywiście wszystko pomijając fakt, że obecnie wiedza jet taka, że nie da się nawet zbliżyć do c, a co dopiero zrównać.

post wyedytowany przez kaszanka9 2016-08-08 14:28:25
08.08.2016 14:35
wysiak
23.3
wysiak
95
tafata tofka

Skad pomysl, ze podroz z predkoscia swiatla zajmie 0 czasu? Czas takiej podrozy nie plynie tylko dla (teoretycznego) obiektu, ktory z taka predkoscia by podrozowal, w calej reszcie wszechswiata plynie dokladnie tak samo, jak zawsze - wiec podroz na odleglosc 100 lat swietlnych zajmie z punktu widzenia obserwatora dajmy na to z Ziemi - 100 lat. Jedynie dla kosmonauty bedzie to niezauwazalne, dokladnie jak Raistand napisal.

08.08.2016 14:43
Raistand
23.4
Raistand
172
Legend

Bazując ponownie na obecnej wiedzy (choć uważam, że jednak wszystkiego nie wiemy i coś tu nie gra z tymi wzorami) to problem pojawia się tylko przy prędkości bliskiej c, jeżeli jakimś cudem osiągniemy c, a dla c dotarcie gdziekolwiek zajmuje 0 czasu, wiec jak czasu w ogóle nie mija nic, to TEORETYCZNIE, wcale na ziemi nie minie nie wiadomo ile czasu, nie minie w ogóle nawet sekunda.

Ale co nie gra z wzorami? :) Wzory na dylatację czasu są i zdaje się, że nawet działają.

08.08.2016 03:31
😃
24
odpowiedz
Kovalow
9
Legionista
9.0

Wow jesteście w formie jednak (Nie przypuszczałem:))Troche zapewne ktoś w redakcji przeczytał Hawkinga i Michio Kaku. A tak poza tym świetny materiał, który przy interesowaniu się tym tematem, nie jest taki trudny w odbiorze (ale sam mam pewne braki)

"Przyrodę i przyrody prawa krył nocy cień,
Rozkazał Bóg: "Niech będzie Newton!" I stał się dzień."

08.08.2016 06:20
Matysiak G
25
odpowiedz
1 odpowiedź
Matysiak G
154
bozon Higgsa

Już nie pamiętam w której części, ale jest na cytadeli taka zabawna scenka, gdzie sierżant musztruje dwóch żołdaków pięknym monologiem o sir Isaacu Newtonie, najbardziej zabójczym sukinsynu w kosmosie.

08.08.2016 13:53
grish_em_all
25.1
grish_em_all
238
Grish

W drugiej :-) Faktycznie genialny jest ten monolog, zwłaszcza fragment żeby dokładnie celowali, bo jam spudłują pocisk będzie leciał tak długo, aż w coś nie trafi ;-) Teraz dokładnie nie pamiętam jak to szło, ale dobór słów jest kapitalny :-)

08.08.2016 13:03
Darth KingMan
26
odpowiedz
1 odpowiedź
Darth KingMan
88
Kapitan Fandom

Jest tylko pewien problem: Mass Effect NIE jest sci-fi, a space operą (tak samo jak SW, Halo czy Starcraft).

08.08.2016 13:11
wysiak
26.1
1
wysiak
95
tafata tofka

Space opera to podgatunek science fiction.

08.08.2016 17:53
27
odpowiedz
Gollumiczek
35
Chorąży
6.0

Przecież dokładnie na tym polega sci-fi, że opiera się na obecnej wiedzy, ale też wplata w nią wiedzę fikcyjną. Bez sensu jest się czepiać sci-fi, że coś jest tam niezgodne z naszym obecnym poziomem wiedzy. Truizmem jest przecież to, że to co ileśtam lat temu nie mieściło się ludziom w głowie i uważano to za niemożliwe, potem okazywało się jednak możliwe np. że atom jest jednak podzielny.
Chodzi po prostu o to, że nie jest jak w SW, gdzie podstaw jakiejkolwiek wiedzy brak, i tyko jakieś midichloriany, które są raczej magią niż nauką. Najgorzej jak dla kogoś wyznacznikiem bycia sci-fi jest tylko tyle, że jest kosmos, latają statki i są lasery...

09.08.2016 11:09
not2pun
28
odpowiedz
not2pun
110
Senator

kurka dawno nie grałem w efekt masy, ale zawsze myślałem, ze te przekaźniki masy "teleportują" statki, a nie rozpędzają je do jakieś tam cudnej prędkości.
W sumie podróżowanie bez ruszania się z miejsca coś ale Diuna

09.08.2016 18:33
29
odpowiedz
1 odpowiedź
Georgiev
45
Centurion

Mówiąc o prędkościach zapominasz o jednym - to tylko miara czasu potrzebnego na przebycie danego odcinka. Jeśli do najbliższej gwiazdy są 3 lata świetlne, to podróż z prędkością światła będzie trwała 3 lata. Tyle. Na Ziemi też miną 3 lata. Jeśli przekroczyć prędkość światła dwukrotnie to taka podróż będzie trwała 1.5 roku. Dla nas na planecie jak i takiego podróżnika minie dokładnie tyle samo czasu. Inną sprawą są tunele czasoprzestrzenne, a w zasadzie portale, które miały by nam pozwolić na zagięcie czasoprzestrzeni - jak to było wytłumaczone w Interstellarze to tak jakby narysować punkt A i B i zamiast rysować linii między nimi zagiąć kartkę i przebić oba punkty. Wtedy dopiero dla podróżnika mogłoby minąć kilka minut, a dla nas kilka(naście/set) lat. A w ME tak się nie dzieje - przekaźniki nadają prędkość, a nie zakrzywiają czasoprzestrzeń.
Większym mankamentem jest komunikacja międzygwiezdna, która powinna być znacznie opóźniona względem przebytych odległości.

10.08.2016 22:24
29.1
Erni"n"
8
Junior

Mylisz się. Dylatacja czasu ma ogromne znaczenie nawet teraz dla nas. Gdyby satelity nie uwzględniały różnicy szybkości upływającego czasu w różnych ośrodkach(czyli dla niej i dla nas) GPS by nie działał. Wystarczy że rok leciał byś z prędkością bliską prędkości światła a nie miał byś po co wracać na ziemie. Wszyscy bliscy dawno by nie żyli a na ziemi panowało by kolejne pokolenie.
Pozdrawiam

11.08.2016 10:08
Drackula
30
odpowiedz
Drackula
231
Bloody Rider

georgiev kompletnie zle to rozumiesz.

Wedlug teorii Einsteina, czas nie jest jednostka stala i plynie roznie z zaleznosci od obserwatora oraz od relatywnego ruchu obserwatora. Ogolnie rzecz ujmujac, czas dla obiektu w ruchu bedzie plynal wolniej niz dla stacjonarnego obserwatora.
Jesli wezmiemy 2 osoby, jedna posadzimy na lawce w parku na ziemi a druga wyslemy rakieta w podroz z predkoscia bliska swiatlu to dla obu tych osob czas jaki uplynie bedzie inny. Jesli kosmonauta wroci po 2 latach na ziemiezobaczy ze jego kompan na parkowej laweczce postarzal sie o 30 lat.
Oczywiscie tego poki co dowiesc nie mozemy, wiec wezmy bardziej zyciowy przypadek, stacja kosmiczna orbitujaca wokol ziemii. Czas dla kosmonauty na stacji plynie wolniej, sa to sekundy czy tez nawet ulamki sekund ale jest wolniej i zostalo to zmierzone. Oczywiscie ktos powie, ze moze to byc obarczone bledem oraz niestabilnoscia ukladu, wiec kolejny przyklad; obecna nauka pozwala nam rozpedzac czasteczki do predkosci okoloswietlnych. Zostalo udowodnione ze czas dla rozpedzonych czasteczek plynie wolniej (wiecej na ten temat powinno byc na stronach instytutu MAx-Plancka i CERNu) i poki co teoria relatywistyczna Eisnteina sie tutaj sprawdza.

jak ktos chce wiecej na ten temat poczytac to niestety musi zaglebic sie w pozycje ksiazkowe bazujace na teoriach Einsteina.

03.09.2016 12:13
Adrianun
👍
31
odpowiedz
Adrianun
122
Senator

Bioware stworzyło niesamowicie szczegółowy, dopracowany i rozbudowany świat. Uwielbiam tą serię i nie mam wątpliwości, że jako trylogia nie ma ona sobie równych (nad nią stawiam tylko trzeciego Wiedźmina). Świetny materiał Arasz!

tvgry.pl Prawda czy fikcja? Nauka w serii Mass Effect