Ostatnie bitwy Napoleona (13)

W Genappe usiłowano powstrzymać odwrót, stworzyć front, stawić opór. Lobau zebrał trzystu ludzi. Zabarykadowano wejście do miasteczka, ale na huk pierwszej salwy pruskiej wszyscy rzucili się do ucieczki i Lobau został wzięty do niewoli. Prusacy ruszyli na Genappe, rozwścieczeni niewątpliwie tak łatwym zwycięstwem. Nieludzki to był pościg. Blücher wydał rozkaz zupełnego wyniszczenia wroga. Ten ponury przykład dał niegdyś Roguet, grożąc śmiercią każdemu grenadierowi francuskiemu, który mu przyprowadzi pruskiego jeńca. Blücher przeszedł Rogueta. Generał młodej gwardii Duhesme, przyparty do drzwi oberży w Genappe, oddał szpadę Huzarowi Śmierci; ten wziął szpadę i zabił jeńca. Zwycięstwo zakończyło się rzezią zwyciężonych. Napiętnujmy to, ponieważ jesteśmy historią: stary Blücher okrył się hańbą! Okrucieństwo dopełniło miary klęski. Żołnierze w rozpaczliwym popłochu uciekali przez Genappe, uciekali przez Quatre-Bras, przez Gosselies, przez Frasnes, przez Charleroi, przez Thuin i zatrzymali się dopiero na granicy.

Niestety! któż tak uciekał? Wielka Armia. Czyżby ten obłęd, to przerażenie, to nagłe załamanie się najwyższego męstwa, jakie kiedykolwiek podziwiała historia, nie miały przyczyny? Nie. Cień olbrzymiej prawicy zawisł nad Waterloo. To był dzień przeznaczenia. Dzień ten zrodziła moc wyższa niż moc człowieka. Dlatego ugięły się w przerażeniu głowy, dlatego poddały się te wielkie serca. Ci, którzy podbili Europę, padli, powaleni, nie mogąc nic zdziałać słowem ani czynem, czując w cieniu czyjąś groźną obecność. „Hoc erat in fatis.“ Tego dnia zmieniła się przyszłość rodzaju ludzkiego. Waterloo to zwrotnica dziewiętnastego wieku. Musiał zniknąć wielki człowiek, aby mógł nastać wielki wiek. Zajął się tym ktoś, z kim nie można się spierać. I panika bohaterów staje się zrozumiała. To już nie chmura, to meteor przeleciał przez pole Waterloo. Bóg przeszedł tamtędy.

Noc zapadała, gdy na łące, niedaleko Genappe, Bertrand i Bernard zatrzymali za połę surduta człowieka, który aż tu uniesiony prądem ucieczki, nieprzytomny, zamyślony, posępny, zsiadł przed chwilą z konia, zarzucił wodze na ramię i błędnym spojrzeniem wracał sam do Waterloo. To Napoleon, wielki lunatyk pogrzebanego marzenia - próbował jeszcze iść naprzód.

Kilka czworoboków gwardii dotrwało do wieczora bez ruchu w tym zalewie klęski, jak głazy wśród nurtów rzeki. Oczekiwali podwójnego cienia nadchodzącej nocy i śmierci i dali mu się objąć, niewzruszeni. Każdy pułk marł własną śmiercią z dala od innych, nie mając żadnej łączności z rozbitą armią. Do tej ostatniej akcji jedni zajęli pozycję na wzgórzu Rossomme, inni na płaszczyźnie Mont-Sain-Jean. Tam, opuszczone, zwyciężone, groźne, konały te posępne czworoboki agonią wielkości: z nimi umierały Ulm, Wagram, Friedland, Jena.

Gdy zmrok zapadł, około dziewiątej wieczór u stóp Mont-Saint-Jean pozostał tylko jeden czworobok. W ponurej dolinie, u podnóża stoku, po którym wdzierali się kirasjerzy, a który teraz zalewał tłum Anglików, ostrzeliwany ze wszystkich dział zwycięskiej artylerii nieprzyjacielskiej, w przerażającej nawałnicy ognia - ten czworobok walczył. Dowodził nim nie znany nikomu oficer nazwiskiem Cambronne. Po każdej salwie wroga czworobok topniał i odpowiadał strzałami. Na grad kartaczy odpowiadał ogniem z karabinów zacieśniając coraz bardziej swoje cztery ściany. Zbiegowie, zatrzymawszy się na chwilę, by zaczerpnąć tchu, słuchali z daleka w ciemnościach tego grzmotu posępnego, słabnącego coraz bardziej.

Gdy z całego pułku pozostała zaledwie garstka, gdy sztandar był strzępem, gdy wyczerpał się zapas kul, a karabiny stały się tylko kawałkami drewna, gdy stos trupów większy był od gromadki żywych, święta groza przeniknęła zwycięzców na widok wielkości umierających, artyleria angielska nabierając oddechu umilkła. Nastała jakby chwila odprężenia. Walczący widzieli wokół siebie mrowie widm, sylwetki jeźdźców, czarne zarysy armat i blade niebo przebłyskujące poprzez koła i lawety: ogromna trupia czaszka, którą bohaterowie zawsze widzą w dymach bitwy, przybliżała się ku nim i patrzyła. Słyszeli w gęstniejących ciemnościach zmierzchu, jak nieprzyjaciel ładuje działa; zapalone lonty świecące w nocy, jak oczy tygrysów, rozbłysły kręgiem wokół nich i zbliżyły się do armat. Wówczas przejęty wzruszeniem generał angielski - według jednych był to Colville, według innych Maitland - wstrzymując ostatnią chwilę, która zawisła nad głowami tych ludzi, zawołał: „Poddajcie się, waleczni Francuzi!” Cambronne odpowiedział; „Gówno!”

Na słowo Cambronne`a Anglicy odpowiedzieli: „Ognia!” Zagrzmiały baterie, zadrżało wzgórze, wszystkie spiżowe paszcze rzygnęły po raz ostatni straszliwym ogniem, dym rozlał się szeroko, bielejąc w poświacie wschodzącego miesiąca, zakłębił się, a gdy się rozwiał - nie było nic. Garstka wspaniałych straceńców została unicestwiona; gwardia nie żyła. Padły cztery mury żywej reduty i w tym stosie trupów można było dostrzec zaledwie gdzieniegdzie jakieś drżenie. Tak oto legiony francuskie - wspanialsze niż legie rzymskie - skonały na Mont-Saint-Jean, na ziemi mokrej od deszczu i krwi...”

Jeżeli zainteresował was ten artykuł zapraszam do przeczytania recenzji zestawu gier pt: Battleground Collection 1” wydanego przez amerykańską firmę Talonsoft. Ich tematem są opisane tu bitwy. Tak więc jeżeli chcielibyście wcielić się w role Cesarza Bonapartego, księcia Wellingtona, generała Kutuzowa bądź też Blucher’a, powinniście niezwłocznie poznać te programy.

Leszek „leo987” Baczyński

W artykule wykorzystano fragmenty pochodzące z następujących pozycji:

1. „Cesarski poker” W. Łysiak,

2. „Nędznicy” W.Hugo,

3. „Waterloo 1815” T.Malarski,

4. “Co? Gdzie? Kiedy? Zdarzenia które zmieniły świat” Przegląd Reader’s Digest

5. materiały z internetowej strony pana W. Nabywańca, adres: http://wlonab.fm.interia.pl

6. grafiki i fragmenty instrukcji z gier serii „Battleground”,

7. grafiki i fragmenty instrukcji z gry pt. „Waterloo-Napoleon’s Last Battle”.