Nieprzewidywalne efekty. Ile kosztuje współczesna wojna?

Nieprzewidywalne efekty

Zanim nabywca będzie miał okazję szukać pieniędzy na nowy sprzęt wojskowy, ktoś musi go zaprojektować. W przypadku współczesnych systemów uzbrojenia mowa jest o całych dekadach prac koncepcyjnych i projektowych. Przykładowo, najnowocześniejszy na świecie samolot w służbie czynnej, a więc wspomniany F-35 Lighthing, dopiero zdobywa swoje miejsce w przestworzach. Jego historia sięga…. Początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy to świat przyzwyczajał się do nowej, postzimnowojennej codzienności, a wśród graczy ciągle dominowały Amigi. Pierwszy wariant (B) osiągnął gotowość operacyjną dopiero w 2015 roku, a ostatni (C) cztery lata później. Oszacowanie wszystkich kosztów fazy badawczo-rozwojowej jest bardzo trudne, ale niektórzy eksperci podają orientacyjną wartość około 70-80 miliardów dolarów. Z kolei rosyjski Su-57 jako koncepcja narodził się pod koniec lat siedemdziesiątych, kiedy to Związek Sowiecki zaczął szukać następcy samolotów MiG-29 i Su-27 (oba, nota bene, nadal latają na całym świecie). Projekt pozostaje w fazie realizacji, a opóźnienia to po części efekt rosyjskich ograniczeń finansowych.

Prace nad nowym samolotem bojowym trwają dekady.

Finansowy ból głowy jest potęgowany faktem, że nie sposób przewidzieć, jakie łączne koszty wygeneruje dany system uzbrojenia – są to szacunki, które na przestrzeni lat i napotykania nieprzewidzianych problemów, okazują się zbyt niskie. Pojawiają się nowe technologie, które trzeba zaadaptować, a wojsko ma tendencję do zmiany wymagań, co również generuje dodatkowe koszty. Firmy z kolei często zaniżają szacowane koszty, by wygrać przetarg – gdy już otrzymają kontrakt to mogą eskalować planowane wydatki, stawiając zamawiającego w roli zakładnika – ten nie chce tracić czasu ani już wydanych pieniędzy, przez co godzi się na wyższe sumy.

Przykładem jest wspomniany F-22, którego projekt został w pewnym momencie zamknięty z powodu dużo wyższych kosztów niż pierwotnie zakładano. Na początku Amerykanie chcieli 750 sztuk, ale gdy okazało się, że cena lotu to wspomniane 68 tysięcy dolarów, a jednostkowa cena zakupu to 150 milionów dolarów, zamówienie ostatecznie stanęło na 187 maszynach.

Nie inaczej było w przypadku LCS (Littoral Combat Ship), a więc amerykańskich okrętów walki przybrzeżnej – na początku szacowano, że każda jednostka kosztować będzie 220 milionów dolarów. Gdy prace badawczo-rozwojowe zakończyły się, okazało się, że cena za jeden okręt to… 600 milionów dolarów. Z kolei Rosjanie napotkali problem z czołgami nowej generacji T-14 Armata. 4 milionów dolarów za sztukę to zbyt dużo, jak na spore potrzeby rosyjskich wojsk pancernych. W ostateczności Moskwa musiała zrezygnować z masowego wprowadzania tych maszyn do służby i wybrać modyfikację (B3 i B3M/B4) znanych czołgów T-72B, który kosztuje połowę tej sumy.