Motyw anioła w filmach niebiblijnych (2)

Obecność różnych elementów biblijnych w dorobku światowej kinematografii zachęca do przeglądu filmów pod kątem analizy kontekstu, w jakim umieszczono dany element, czy sposobu przedstawiania. Obiektami badań mogą być „księga Biblii, cytaty i aluzje biblijne, zarówno w warstwie werbalnej, jak wizualnej, czy wreszcie postacie i tematy biblijne.” Na przykład Pismo Święte może należeć do świata przedstawianego: jest wartością dla bohaterów filmu, wytycza im drogę postępowania. Biblia może także zaistnieć w dziele filmowym w sposób werbalny na płaszczyźnie diegetycznej, np. jako cytat, który wygłoszony przez ekranową postać wyjaśnia jej motywy postępowania, lub świadczy o jej wierze. Oprócz tego możemy spostrzec jej fragmenty w elementach ekstradiegetycznych: tytułach filmów (Anioł zagłady reż. L. Bunuel, Apostoł reż. R. Duvall, Czas Apokalipsy reż. F. F. Coppola, Armageddon reż. M. Bay, Dekalog reż. K. Kieślowski, Na wschód od Edenu reż. E. Kazan, Poszukiwacze zaginionej Arki reż. S. Spielberg), a także planszach lub wyjaśnieniach spoza kadru. Częstą praktyką jest nadanie filmowi biblijnego tytułu, nawet, jeśli jest to film niebiblijny, w celu zainteresowania nim szerszej publiczności. Jednakże „kino nie zawsze bezpośrednio posługuje się tekstem Pisma Świętego, korzystając nieraz z różnych jego przekształceń czy wręcz apokryfów (...) Przekształcone historie biblijne, legendy czy apokryfy są wykorzystywane częściej. Dogma (reż. Kevin Smith) swoją płytką fabułę konstruuje wokół próby powrotu do nieba dwóch Aniołów śmierci (Wj 12,23): Loki i Bartleby zostali za karę zesłani na Ziemię w ludzkiej postaci z powodu ich nadmiernego okrucieństwa. Na apokryf rzekomo ukrywany przez Kościół – Ewangelię wg św. Tomasza – powołuje się z kolei film Stygmaty (reż. Rupert Wainwright).”

Kino, z uwagi na specyfikę języka audiowizualnego, używa także szczególnego rodzaju cytatu wizualnego. Ukazanie w tle akcji dzieł sztuki figuratywnej o tematyce biblijnej, zależnie od gestii scenografa, może, ale nie musi, być świadomym zacytowaniem tekstu biblijnego. Wydaje się jednak, że najbardziej kreatywnym, ciekawym i „najbardziej dopracowanym sposobem posługiwania się Biblią przez autorów filmów niebiblijnych jest potraktowanie tekstu biblijnego jako punktu wyjścia do refleksji nad znaczeniem życia. W życiu niebiblijnych bohaterów filmowych, w wydarzeniach, w których uczestniczą, odkryć można paralelizmy czy nawiązania do biblijnych postaci”. Użycie „figury” w celu transformacji Pisma Świętego jest jednak mniej popularne od operowania postaciami i wydarzeniami biblijnymi wewnątrz struktury dzieła. Wielość postaci występujących w Starym czy Nowym Testamencie daje możliwość stworzenia pewnego rodzaju leksykonu ich filmowych odpowiedników. Jednym z najpopularniejszych biblijnych motywów jest anioł.