Ewolucja broni cz.2

Premiera polskiej wersji sequela znakomitej strategii czasu rzeczywistego, Empire Earth 2, zbliża się wielkimi krokami, my zaś kontynuujemy nasz cykl poświęcony ewolucji broni w poszczególnych epokach występujących w tej grze. W poprzedniej części mieliście okazję przeczytać o broniach epoki kamiennej oraz miedzi, teraz nadszedł czas na brąz...

Część 1 - Epoka kamienia oraz epoka miedzi

Szczegółowe przedstawienie militariów jest niemożliwe w tak niewielkim opracowaniu, starałem się więc przedstawić najważniejsze (lub najciekawsze) osiągnięcia ludzkości we wzajemnym eksterminowaniu się.

Po raz pierwszy brąz wyprodukowano prawdopodobnie w Egipcie lub w Mezopotamii około 3 tysiące lat p.n.e. Odkrycie brązu nastąpiło przypadkowo, bowiem rudy miedzi i cyny występują często wspólnie, dlatego też do topionej rudy miedzi łatwo mogła dostać się ruda cyny. Otrzymany stop miał twardość większą od twardości miedzi i cyny, znalazł więc natychmiast zastosowanie praktyczne. Technika produkcji narzędzi z brązu była dość prymitywna. Model odlewniczy ukształtowany z wosku oblepiano glina, po czym wypalano ja w ogniu. Wosk wytapiał się pozostawiając pustą przestrzeń na odlew. Zastosowanie brązu do wyrobu narzędzi przyspieszyło rozwój gospodarczy i społeczny, podniósł się poziom rolnictwa i hodowli. Starożytny kowal wykuwający zbroję i narzędzia rolnicze z brązu miał olbrzymi mir u współczesnych i był czczony niemalże jak bóg. Wyrazem tego jest kult boga - kowala Hefajstosa w greckiej mitologii.

Około 2 tysiące lat p.n.e. produkcja brązu rozwinęła się tak znacznie, że wykonywano z niego powszechnie broń i zbroje. W okresie tym wynaleziono wóz na kołach oraz statki na wiosła i żagle, dzięki czemu rozwinął się handel dalekosiężny, gromadzenie bogactw, co w konsekwencji doprowadziło do wzrostu walk międzyplemiennych i międzypaństwowych. W grobowcu faraona Iteti, który panował około 3 tysiące lat p.n.e., znaleziono różne narzędzia i przedmioty wykonane z brązu. W czasie wojny trojańskiej (XII wiek p.n.e.) używano brązowych pancerzy, tarcz i mieczy.

Hełmy epoki brązu

Charakterystyczny dla epoki brązu jest niejednolity charakter rozwijających się i zanikających kultur. W środkowym jej okresie rozpoczął się proces wyodrębniania się i krystalizowania ludów europejskich, np. reprezentujących kulturę nordyjską Germanów zamieszkujących tereny obecnych Niemiec, Danii i południowej Szwecji, na wyspach Grecji rozwinęła się sztuka egejska, oraz kultura mykeńska i minojska. W Mezopotamii dogorywała cywilizacja sumeryjska, a pozycję dominującą uzyskiwali Akadyjczycy. Epoka brązu to również szczyt potęgi Babilonu. Epoka brązu na ziemiach greckich była już w stadium rozkwitu w III tysiącleciu p.n.e., kiedy to na Krecie i Wyspach Cykladzkich na Morzu Egejskim rozwinęła się metalurgia brązu, ołowiu, srebra i złota. Ten technologiczny postęp dokonywał się niezależnie od podobnych przemian zachodzących na Bałkanach i Bliskim Wschodzie. Dzięki wprowadzeniu nowej technologii wytopu metali w wysokich temperaturach egejscy kowale potrafili tworzyć nieznane wcześniej przedmioty luksusowe, lepsze narzędzia dla rolnictwa i budownictwa, a także skuteczniejszą broń. Wytwarzany wcześniej z miedzi oręż był niewiele lepszy od broni z kamienia, ponieważ ten miękki metal łatwo tracił kształt i ostrość krawędzi. Pojawienie się brązu, znacznie trwalszego i nie ulegającego tak łatwo stępieniu, umożliwiło wytwarzanie mocnych sztyletów, mieczy i grotów. Najstarsze egejskie sztylety odkryto w Troi (w zachodniej Anatolii), w warstwie z III tysiąclecia p.n.e. Wkrótce sztylet wszedł w skład podstawowego wyposażenia wojownika epoki brązu i w dziejach ludzkości rozpoczął się pierwszy prawdziwy wyścig zbrojeń. Wraz z wydłużaniem sztyletów, które stopniowo przeistaczały się w najważniejszą chyba broń tej epoki, miecze, rosła również ich zdolność rażenia. Miecz stał się tez podstawowym wyposażeniem piechurów, przybierając różne postaci – z wykopalisk wiemy, iż istniały miecze krótkie, ale tworzono też pierwsze wzory scimitarów czy rapierów.

Różnego rodzaju miecze epoki brązu

Mykeński rapier

W Grecji epoki brązu żaden Mykeńczyk nie szedł do grobu bez swojego ekwipunku wojennego. Przykładem takiego znakomitego i bogatego ekwipunku jest kompletnie zachowana, wykonana z brązu zbroja znaleziona w Dendra (północno-wschodnia część Peloponezu), w grobie z XIV wieku p.n.e. Jej właściciel nosił pełny brązowy pancerz chroniący piersi, składający się z dwóch płyt, przedniej i tylnej, wykonaną z brązowych płyt dopasowaną spódniczkę, brązowe nagolenniki, naramienniki oraz kołnierz. Na głowie miał hełm z kłów dzika, z metalowymi ochraniaczami policzków. Obok ciała leżała skórzana tarcza, brązowe i gliniane naczynia oraz brązowy grzebień ze złotymi zębami. W pobliżu złożono też brązowe miecze, lecz złodzieje skradli je, zanim archeolodzy odkryli grób. Mykeński wojownik z Dendra nie oszczędzał na uzbrojeniu, zapewniając sobie broń najlepszej jakości, a jego rodzina uznała za właściwe złożenie tych kosztownych przedmiotów na zawsze do grobu, zamiast przekazać je przedstawicielowi następnego pokolenia.

Rynsztunek wojownika z Dendra

Mykeńscy wojownicy uzbrojeni tak jak wojownik z Dendra wyruszali do boju na lekkich rydwanach, ciągnionych przez konie dwukołowych wozach bojowych, stanowiących najnowszy wynalazek wojennej techniki. Pojazdy te - niektórzy sądzą, że to Indoeuropejczycy przywieźli je ze sobą z Azji Środkowej - pojawiły się w różnych kulturach basenu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu w początkach drugiego tysiąclecia p.n.e. Najwcześniejszy zachowany do naszych czasów egejski wizerunek rydwanu znajduje się na mykeńskiej steli nagrobnej powstałej około roku 1500 p.n.e. Ludzie zamożni najwyraźniej pożądali tego produktu nowoczesnej techniki nie tylko ze względu na jego przydatność na wojnie, lecz także dlatego, że był on oznaką ich pozycji społecznej.

Rydwany pochodzą z Mezopotamii i wywodzą się z czterokołowych wozów bojowych, do Egiptu wprowadziło je obce plemię ze Wschodu, które pod przewodnictwem Hyksosów opanowało dolinę Nilu w Drugim Okresie Przejściowym. Zapewne dzięki zastosowaniu rydwanów udało się najeźdźcom pokonać gorzej uzbrojonych Egipcjan i zapanować nad nimi. Egipcjanie przejęli jednak od Hyksosów tę innowację i po ich przepędzeniu oddziały rydwanów weszły na stałe w skład armii egipskiej. Wraz z wykorzystaniem rydwanów w armii udoskonaleniu uległ popularny już wcześniej łuk. W Nowym Państwie weszły w powszechne użycie tzw. łuki kompozytowe, które dawniej już znano w Azji. Podobnie jak w przypadku rydwanów egipscy mistrzowie rozwinęli produkcję takich łuków, osiągając w tej dziedzinie doskonałe rezultaty. Załogę rydwanu ciągniętego przez dwa konie stanowił woźnica oraz łucznik, uzbrojony w cenny i w rękach wprawnego strzelca śmiertelnie skuteczny łuk kompozytowy. Rydwany atakowały w dość luźnym szyku najprawdopodobniej w celu uniknięcia ewentualnych kolizji i uszkodzeń.

Epoka brązu zaczęła powoli ustępować wraz z wynalezieniem sposobu wytapiania żelaza, co dało początek epoce nazwanej od tego metalu...

(Po zakończeniu publikacji cyklu, całość materiałów poświęconych ewolucji broni, dodatkowo poszerzona o informacje, które nie zmieściły się w kolejnych częściach, znajdziecie w obszernym materiale, który pojawi się w dziale Publicystyka)

Przy tworzeniu tego artykułu wspomagałem się poniższymi materiałami: